تنش زدایی به سبک آمریکا

به گزارش مشرق، به عنوان مثال مقامات این کشور، بارها با همتایان چینی خود تماس های مستقیم برقرار کرده و برسر طیفی از مسائل مورد مناقشه گفت وگو کردند و در ظاهر ادعا می کردند که نتیجه مذاکرات موردنظرشان سازنده و مثبت بوده است، اما بعد از اندک زمانی ادعاهای خود را نقض کرده و به تنش ها به شیوه دیگر دامن زدند.

در آخرین مورد، دوشنبه هفته گذشته بود که "جوبایدن" رئیس جمهوری آمریکا از یک طرف به وزیر خارجه و رئیس سازمان اطلاعات مرکزی (سیا) ماموریت داد تا با انجام سفر به چین به ادعای خود فرصت های همکاری بین واشنگتن و پکن را کشف کنند و به تشنج در روابط خود پایان دهند، اما روز چهارشنبه بلافاصله بعد از بازگشت مامورانش به واشنگتن طی یک سخنرانی در اقدامی تعجب برانگیز "شی جین پینگ" همتای چینی خود را لقب "دیکتاتور" داد.

اقدامی که طبق گزارش خبرگزاری شینهوای چین، در همان روز چهارشنبه خشم پکن را در پی آورد و وزارت خارجه آن تأکید کرده بود که به شدت سخنان بایدن درباره همتای چینی اش را رد می کند و آن را "بسیار پوچ، غیر مسئولانه و تحریک آمیز" می داند.

وال استریت ژورنال هم روز پنجشنبه در گزارشی اعلام کرد که وزارت خارجه چین حتی «نیکلاس برنز» سفیر آمریکا در پکن را در پی اظهارات بایدن علیه شی احضار و اعتراض خود را نسبت به این موضوع اعلام کرد.

خبرگزاری اسپوتنیک نیز همان روز به نقل از رسانه غربی نوشت که نماینده هیئت دیپلماتیک چین در واشنگتن هم سخنان بایدن را یک تحریک سیاسی خواند و از واشنگتن خواست اظهارات او را پس بگیرند. در غیر این صورت، آمریکا با عواقبی روبرو خواهد شد که مسئولیت آن متوجه طرف آمریکایی خواهد بود.

سفارت چین در واشینگتن تأکید کرده بود که سخنان بایدن با تعهدات دولت آمریکا در تضاد است و به اعتماد دو جانبه لطمه می زند. این در حالی بود که رئیس جمهوری چین پیشتر با خوش نیتی وزیرخارجه آمریکا و هیات همراه را به حضور پذیرفت و تأکید کرده بود که واشنگتن باید به چین و منافع و حقوق قانونی این کشور احترام بگذارد.

رئیس جمهوری چین در دیدار با بلینکن، مخالفت شدید خود را با حمایت آمریکا از تایوان تکرار کرد.

یک گزارش روز چهارشنبه شبکه سی ان ان ان آمریکا حاکی است که بلینکن سفر خود به پکن را در حالی به پایان رساند که در آنجا با "چین گانگ" وزیر امور خارجه، "وانگ یی" مدیر کمیسیون مرکزی امور خارجه و سپس "شی جین پینگ" دیدار کرد. این بالاترین سفر یک مقام آمریکایی به چین در ۵ سال گذشته بود.

هر دو طرف ابتدا خاطرنشان کرده بودند که مذاکرات باز و اساسی بود. پکن گفت که روابط دو کشور در پایین ترین سطح خود در بیش از ۴۰ سال گذشته قرار دارد، اما اظهارنظر بعدی رئیس جمهوری آمریکا در باره همتای چینی است معادلات این دیدارهای دور روزه را برهم زد و بلینکن نیز سرانجام اظهار نظر متفاوتی نسبت به اظهارت اولیه خود ارائه کرد.

ظاهرا نتیجه اولیه ملاقات مقامات دو کشور در پکن به قدری امیدوار کننده بود که برخی تحلیلگران چینی در فضای مجازی با یادآوری اینکه سفر بلینکن به پکن در "روز جهانی پدر" صورت گرفته است، نحوه رفتار شی با او در این سفر را نشانه دست بالای چین در برابر آمریکا توصیف کردنده بودند.

اما اظهارات بعدی رئیس جمهوری آمریکا علیه همتای چینی اش، این دسته از تحلیلگران را وا داشت تا در نتیجه گیری اولیه خود تجدید نظر کرده و اعلام کنند که سفر مقامات آمریکایی به چین نه تنها برای کاستن از تنش‌ها میان پکن و واشنگتن نبوده بوده بلکه در جهت تنش زایی جدید در سطح جهان بوده است.

در هر حال، بلینکن در ملاقات اخیر خود با رهبر چین و سایر دیپلمات‌های آن کشور در پکن، موضوعات و مسائل مختلفی از جمله تایوان، جنگ اوکراین و رقابت آمریکا و چین در صنعت ریزتراشه‌ را مطرح کرد، اما بعد از اظهارات بایدن، مجبور شد چنین اظهار نظر کند که اختلافات عمده‌ای بین دو کشور از جمله در زمینه تجارت، حقوق بشر، سرکوب مسلمانان اویغور و تایوان همچنان وجود دارد.

البته تناقضات در گفتار و رفتار آمریکایی ها در این مدت کم نبود، چون بایدن درحالی بلافاصله بعد از سفر بلینکن به چین، همتای چینی خود را دیکتاتور خطاب کرده بود که همزمان وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد که بلینکن گفت وگوهای صادقانه، اساسی و سازنده با چین گانگ وزیر امور خارجه چین در پکن داشته است.

یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز در همان روز تأکید کرده بود واشینگتن امیدوار است که تماس دیپلماتیک با چین به روال عادی و در زمان مناسب ادامه یابد و بایدن نیز معتقد است "دیپلماسی تنها راه پیشرفت است، اما معنایش این نیست که ما به صراحت اختلاف‌نظرها را بیان نکنیم".

کارشناسان معتقدند که به‌رغم سخنان جنجالی رئیس جمهوری آمریکا، دو کشور تمایل ندارند که این موضوع بر روند بهبود مناسبات آن‌ها تأثیر منفی بگذارد. رسانه‌های رسمی چین روز پنجشنبه این موضوع را پوشش ندادند.

حتی خود رئیس جمهوری آمریکا نیز روز پنجشنبه در یک کنفرانس خبری با نارندرا مودی، نخست وزیر هند ضمن دفاع مجدد از اظهارات قبلی خود در باره دیکتاتور خواندن همتای چینی، گفته بود که سخنانش هیچ تاثیر منفی بر روابط دو کشور نخواهد داشت و او همچنان انتظار دارد در آینده نزدیک با رئیس جمهوری چین دیدار کند.

از سوی دیگر "جنت یلن" وزیرخزانه داری آمریکا روز پنج‌شنبه پس از آنکه بایدن رهبر چین را دیکتاتور خوانده بود گفت که حفظ روابط آمریکا و چین برای اینکه بتوانند در چالش‌های جهانی با هم همکاری کنند، «حیاتی» است.

به گزارش آسوشیتدپرس، یلن دیروز در یک کنفرانس مطبوعاتی در پاریس گفت: «من فکر می‌کنم پرزیدنت بایدن و من هر دو معتقدیم که حفظ ارتباطات حیاتی است... برای رفع سوء‌برداشت‌ها و محاسبات اشتباه ما باید تا جایی که امکان دارد با هم کار کنیم.»

این سیاست "با دست پس زدن و با پا پیش کشیدن" از سوی آمریکا در قبال همه کشورها صادق است. بطور مثال، اگرچه موضوعات مختلفی در دیدار مقامات چینی و آمریکایی در پکن مطرح شد اما بلینکن، مخالفت شدید خود را با حمایت آمریکا از تایوان تکرار کرد و یا باید گفت که واشنگتن همچنان به دنبال جلوگیری از دسترسی پکن به فناوری پیشرفته ساخت تراشه‌های رایانه‌ای است که می‌تواند برای اهداف نظامی استفاده شود و چین را به سرقت مالکیت معنوی آمریکا متهم کرده است.

تحلیلگران معتقدند که رقابت میان دو کشور همچنان بررسی نشده باقی مانده است. در همین حال، چین باز هم بزرگترین درخواست آمریکا را رد کرد: احیای ارتباط‌ ارتش با ارتش.

البته دولت چین تماس‌های منظم خود را با ارتش آمریکا در اوت سال گذشته پس از آنکه "نانسی پلوسی" رییس مجلس نمایندگان آمریکا بدون هماهنگی قبلی با پکن وارد تایوان شد، به حالت تعلیق درآورد. چون دولت چین معتقد است آن اقدام سرپیچی از پکن و به چالش کشیدن اصل حاکمیت پکن بوده است. چین می‌گوید سایر کشورها باید از مبادلات رسمی با تایوان که چین آن را قلمروی خود می‌داند، خودداری کنند.

چین امتناع خود از راه‌اندازی مجدد ارتباطات نظامی را به تحریم‌های اعمال شده از سوی واشنگتن نسبت داده است. احتمالا این مساله به تحریم علیه «لی شانگ فو»، وزیر دفاع این کشور اشاره دارد.

اگرچه تحریم وزیر دفاع چین، یک بسته بزرگ از اقداماتی علیه روسیه بوده است. البته این تحریم قبل از آغاز بحران اوکراین در سال ۲۰۱۸ اعمال شده است. دلیلش هم مشارکت آقای لی در خرید هواپیمای جنگی و موشک‌های ضدهوایی چین از مسکو بوده است.

اگرچه آمریکا می‌گوید تحریم‌ها مانع مذاکره وزیر دفاع چین با مقامات این کشور نیست. اما «لی نان» از دانشگاه ملی سنگاپور می‌گوید: "شما تحریم‌هایی را بر این فرد تحمیل می‌کنید و سپس می‌خواهید با او گفت وگو کنید. از دیدگاه چینی‌ها، این بی‌معنی است".

کمک‌های نظامی آمریکا به تایوان که چین آن را متعلق به خود می‌داند، این نگرانی را ایجاد کرده که ممکن است کار پکن و واشنگتن به درگیری نظامی بر سر این جزیره بکشد. چین بارها با حضور نظامی آمریکا در منطقه اعتراض کرده است، چون آمریکائیان حتی از حد گذشته و به طور منظم از طریق این راه آبی استراتژیک، کشتی‌های جنگی عبور می دهند.

در هر حال، کارشناسان تاکنون امیدوار بودند چین و آمریکا که مدت ها است بر سر طیفی وسیعی از مسائل اختلاف‌نظر دارند، اینبار حداقل در حرف هم شده تنش زدایی کرده باشند، اما پیش بینی ها تا به امروز نتیجه عکس داشته است.

بایدن با شی در نوامبر (آبان) گذشته در نشست گروه ۲۰ در بالی اندونزی دیدار داشتند و با وجود تاکید بر ایجاد ارتباطات منظم، روابط بین دو کشور بر سر مساله تایوان و موضوعات دیگر، تاکنون ره به جایی نبردند، حتی اظهارات غیرمسئولانه اخیر بایدن در مورد نظام سیاسی و رهبر ارشد چین نیز موجب شد سؤالاتی نزد منتقدان سیاسی در مورد صداقت آمریکا در مناسبات بین المللی اش ایجاد شود و این همه شاهدی بر سیاست خارجی متناقض و غیرقابل پیش بینی واشنگتن است.

چون بسیاری از کارشناسان بعید نمی دانند رهبران آمریکا باز هم چنین اظهاراتی که دیگر برای بسیاری از کشورها غیرقابل قبول شده است را بر زبان نرانند تا جایی که بسیاری از تحلیلگران حتی در آمریکا معتقدند گفته های بایدن در شرایط حساس کنونی که واشنگتن خود در پی ترمیم روابط با با پکن است غیرضروری بود.

این دسته از آگاهان سیاسی با اعلام اینکه بایدن در روزها و ماه های اخیر حرف های بی ربط زیادی به زبان آورده است و حرکات نامناسبی هم داشته است که می تواند برای منافع امریکا خطر ساز باشد، اعلام می کنند که او با اقدام نابخرانه اخیرش برای دیکتاتورخواندن رهبر چین، نتایج امید بخش سفر وزیر خارجه اش به چین را هم نابود کرده است.

برخی دیگر از تحلیلگران، از جمله "وو شینبو" مدیر مرکز مطالعات آمریکایی در دانشگاه "فودان" در شانگهای نیز روز جمعه در گفت گو با نشریه "گلوبال تایمز" چین گفت که این اظهارات (بایدن) بر اعتماد متقابل از جمله در ارتباطات بین رهبران دو کشور تاثیر خواهد گذاشت.

این اظهارات واکنش برخی کشورها از جمله روسیه و نیوزیلند را نیز در پی داشته است، تا جایی که "دیمیتری پسکوف" سخنگوی کرملین روز چهارشنبه در واکنش به اظهارات او گفت که امریکا در حال دنبال کردن یک سیاست جنجالی و غیرقابل پیش‌بینی است اما این کاری است که آنها معمولاً انجام می‌دهند.

"کریس هیپکینز" نخست‌وزیر نیوزیلند نیز پیش از سفر رسمی خود به چین که قرار است در روزهای پایانی ماه میلادی جاری (ژوئن) انجام شود، گفته است با اظهارنظر «جو بایدن» رئیس‌جمهوری آمریکا مبنی بر این که «شی جین‌پینگ» همتای چینی وی دیکتاتور است، موافق نیست.

در پایان باید اذعان داشت که اظهارات اخیر بایدن در باره رهبر چین تردیدهای داخلی در آمریکا و حتی در سطح جهان نسبت به آینده روابط بسیاری از کشورهای غیرهمسو با واشنگتن را نیز زیر سوال برد از اینکه آیا آمریکا واقعا در پی "تنش زدایی" است، یا صرفا به شعارها بسنده می کند، چرا که همین بایدن در گذشته هم به صراحت گفته بود که امریکا به نظام چین احترام می‌گذارد و به دنبال تغییر آن نیست، اما همچنان بر خصومت ها تکیه می کند.