آذربایجان، دریچه تنفسی اسرائیل

درست در پی حمله "فوق تروریستی" هفتم اکتبر حماس به اسرائیل، که توافقات ابراهیم را فلج کرد، یک قرارداد پیشگام انرژی میان آذربایجان، یک کشور غیرمذهبی مسلمان شیعه، با اسرائیل محقق شد. شرکت دولتی سوکار SOCAR آذربایجان، قرار است اکتشاف محدوده ای از شمال میدان عظیم لِوییاتان Leviathan field در مدیترانه را انجام دهد.

چندین بازیگر کلیدی، شامل راتیو انرژیز Ratio Energies و نیو مد New Med از اسرائیل، انی ایتالیا، بی پی و سوکار آذربایجان مجوزهایی را برای اکتشاف و توسعه ذخایر تازه گاز طبیعی در شرق مدیترانه دریافت کرده اند و بر آب های نزدیک به میدان گازی لوییاتان متمرکز هستند که یکی از بزرگترین میدان های زیرآبی گاز جهان به شمار می رود. بر خلاف نگرانی ها از انزوای اسرائیل و تضعیف نقش این کشور در انرژی شرق مدیترانه، جنگ اخیر توسعه این میدان را سرعت می دهد.

به رغم اکثریت شیعه آذربایجان و روابط نزدیک با آنکارا، باکو و اورشلیم از زمان سقوط شوروی، رابطه نزدیکی داشته اند. آذربایجان که سرشتی غیرمذهبی داشته و خانه یک جامعه کهن یهودی است، در سال 2022 سفارت اش را در تل آویو راه اندازی و پیوندهای دیپلماتیکش با اسرائیل را تقویت کرد. این حرکت از پیوندهای عمیق شونده میان دو کشور نشان دارد که منافع راهبردی در حوزه های انرژی، تجارت و سرمایه گذاری پشتوانه آن است و موجب کم‌رنگ شدن تفاوت های مذهبی میان دو طرف می شود.

آذربایجان و اسرائیل که هر دو با ایران سرشاخ هستند، زمینه مشترکی برای هماوردی با جمهوری اسلامی یافته اند. دشمنی آذربایجان در قبال ایران، ریشه در مخالفت تهران با سرشت غیرمذهبی آذربایجان، دشمنی با هویت ترکی آن و آنچه آذربایجان حمایت ایران از ارمنستان در منازعه بر سر قره باغ می نامد، است که از سال 1988 آغاز شده است. 

در حال حاضر آذربایجان حدود چهل درصد نفت مورد نیاز اسرائیل را تامین می کند که یک خط تنفسی کارساز برای تامین سوخت خودروها و هواپیماهای اسرائیلی است. قابل توجه اینکه یک نفتکش آذری که در ابتدا به مقصد بندر اشکلون حرکت می کرد، به دلیل حملات راکتی حماس به سمت بندر الیات تغییر مسیر داد. تداوم ارسال محموله های انرژی تاکیدی بر اهمیت راهبردی این شراکت است.

این رابطه نمادین، از همکاری در زمینه انرژی فراتر می رود و بخش های نظامی و صنعتی را نیز در بر می گیرد. اسرائیل تامین کننده اصلی سلاح برای آذربایجان است و در کارزار نظامی باکو در قره باغ مشارکت دارد. اسرائیل تا سال 2019، هفتاددرصد تسلیحات مورد نیاز آذربایجان را تامین می کرد تا اینکه ترکیه به تامین کننده اصلی سلاح آذربایجان تبدیل شد. سلاح هایی که سامانه های فن آوری پیشرفته همچون موشک دفاعی باراک 8 تا پهپادهایی همچون هرمس و اوربیتر، همچنین موشک های بالستیک و مهمات پرسه زن را شامل می شود و توانمندی های نظامی آذربایجان را تقویت کرده است. آذربایجان حتی ممکن است پنهانی به عنوان پایگاهی برای عملیات اطلاعاتی اسرائیل علیه ایران مورد استفاده قرار گیرد.

این همکاری های دوجانبه، بیشتر هم گسترش می یابند. اخیرا سازمان فضایی آذربایجان، آذرکوزموس Azercosmos، خریدهایی را از صنایع هوافضای اسرائیل انجام داده است. بیش از صد شرکت اسرائیلی در آذربایجان عملیات تثبیت شده دارند و تخصص های خود در زمینه هایی همچون کشاورزی، آموزش و داروسازی را به کار می گیرند. همچنین طرح هایی برای صادرات گندم آذربایجان به اسرائیل تا سال 2025 و مبادله سالیانه دانشجو، تاکیدی است بر سرشت چندوجهی این شراکت راهبردی.