نگاهی به انتخابات ریاست جمهوری آذربایجان؛ چگونه الهام علی اف رئیس جمهور چند دوره‌ای شد؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری آذربایجان در تاریخ 7 فوریه 2024 (18 بهمن) برگزار می‌شود. این انتخابات از سوی نمایندگان قدرت و خبرنگاران در رسانه‌های گروهی، انتخابات پیروزی نامیده شده است.

الهام علی‌اف 62 ساله که در آستانه پیروزی در پنجمین دوره ریاست جمهوری خود قرار دارد، اولین بار در انتخابات ریاست جمهوری 15 اکتبر سال 2003 میلادی شرکت کرد و با کسب بیش از 76 درصد از آرای رأی‌دهندگان برای نخستین بار به‌ عنوان رئیس‌جمهور آذربایجان انتخاب شد. در این دوره میزان مشارکت در انتخابات 63 درصد بود.

وی در انتخابات ریاست جمهوری 15 اکتبر 2008 میلادی نیز موفق به کسب بیش از 85 درصد آرای رأی‌دهندگان شد و برای دومین بار به‌عنوان رئیس‌جمهور آذربایجان انتخاب شد. در این دوره میزان مشارکت در انتخابات 76 درصد بود.

علی‌اف در 18 فوریه سال 2009 با برگزاری رفراندوم در جمهوری آذربایجان، تغییراتی در قانون اساسی این کشور به وجود آورد و توانست محدودیت دو دوره ریاست‌جمهوری را لغو کند. بدین ترتیب الهام علی‌اف موفق شد در انتخابات 9 اکتبر 2013 میلادی در هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری آذربایجان شرکت کند و با کسب بیش از 84 درصد آرا برای سومین بار رئیس‌جمهور آذربایجان شود. در این دوره میزان مشارکت در انتخابات 72 درصد بود.

الهام علی‌اف برای سومین بار، در 26 سپتامبر 2016 با برگزاری همه‌پرسی، قانون اساسی جمهوری آذربایجان را دچار تغییرات کرد. الهام علی‌اف با استفاده از این قانون، علاوه بر افزایش طول دوران ریاست جمهوری از 5 سال به 7 سال، همسرش، «مهربان علیوا» را که نماینده پارلمان و معاون حزب «آذربایجان نوین» بود، به سمت معاون اولی خود منصوب کرد.

با وجود پایان دوره ریاست جمهوری در اکتبر 2018 پس از همه‌پرسی، الهام علی‌اف تصمیم به برگزاری انتخابات زودهنگام گرفت. بدین ترتیب در 11 آوریل 2018 انتخابات فوق‌العاده برگزار شد و الهام علی‌اف رئیس‌جمهور با کسب 3 میلیون و 394 هزار و 898 رأی (86.02 درصد) انتخابات را در رتبه اول به پایان رساند و برای چهارمین بار و برای 7 سال به عنوان رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان انتخاب شد. در این دوره میزان مشارکت در انتخابات 75 درصد بود.

بر اساس قانون انتخابات و قانون اساسی جمهوری آذربایجان، قرار بود انتخابات ریاست جمهوری آینده 7 سال پس از آخرین انتخابات یعنی در سال 2025 برگزار شود، اما با فرمان مورخ 7 دسامبر 2023 که به امضای الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان رسید، روز برگزاری انتخابات فوق‌العاده ریاست جمهوری آذربایجان 7 فوریه 2024 تعیین شده و آن روز را روز غیر کاری اعلام کردند.

بدین ترتیب برای اولین بار در تاریخ آذربایجان انتخابات ریاست جمهوری در زمستان برگزار می‌شود. همچنین این انتخابات سومین دوره انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری خواهد بود. همچنین با آزادسازی قره‌باغ از اشغال، برای اولین بار انتخابات ریاست جمهوری در سراسر این کشور برگزار می‌شود.

به این ترتیب، 20 هزار رأی‌دهنده می‌توانند در حوزه‌های رأی‌گیری که قرار است در مناطق آزاد شده از اشغال مستقر شوند، رأی دهند. در 19 دسامبر 2023، با تصمیمی که در جلسه کمیسیون مرکزی انتخابات جمهوری آذربایجان اتخاذ شد، 26 شعبه رأی در مناطقی که از اشغال آزاد شده بودند، ایجاد شد.

واکنش‌ها

«علی کریملی» رئیس حزب جبهه خلق آذربایجان و «عارف حاجیلی» رئیس حزب مساوات، از اعلام زمان برگزاری انتخابات انتقاد کردند.

علی کریملی، رهبر حزب جبهه خلق آذربایجان می‌گوید: انتخابات زودهنگام توسط رئیس‌جمهور الهام علی‌اف به عنوان «عملیات علیه مردم» برنامه‌ریزی شده است. بنابراین، این ایده دیروز نیست. به نظر می‌رسد که این تصمیم حداقل چند ماه پیش ‌گرفته شده است. اکنون مشخص می‌شود که چرا سرکوب‌ها در ماه‌های اخیر این‌قدر شدید بوده است.

تقریباً هر روز افرادی دستگیر می‌شوند و اطلاعاتی در مورد شکنجه منتشر می‌شود. تعداد زندانیان سیاسی در حال افزایش است. قبل از انتخابات، امکان رقابت حداقلی از بین می‌رود. به نظر می‌رسد مقامات آذربایجان نسبت به رقابت حداقلی محتاط هستند و انتخابات را به عنوان یک عملیات نظامی ناگهانی برگزار می‌کنند.

رهبر اپوزیسیون دولت آذربایجان این امر را تصدیق نگرانی حکومت از وضعیت و نشانه عدم اعتماد به نفس آن می‌داند.

حزب مساوات بیانیه‌ای در رابطه با برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری در 13 دسامبر 2023 صادر کرد. در این بیانیه تأکید شده است: حزب مساوات تصمیم گرفته در انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری که در 7 فوریه 2024 برگزار می‌شود، شرکت نکند. دولت آذربایجان امکان حضور اپوزیسیون سیاسی و امکان تغییر در مدیریت سیاسی کشور از طریق انتخابات را به حداقل می‌رساند و اینکه مبارزات انتخاباتی در دوره تعطیلات بسیاری قرار می‌گیرد، روزهای کوتاه و سردی هوا منجر به کاهش فعالیت مردم در روند انتخابات می‌شود و به همین دلیل دولت می‌خواهد انتخابات را به یک رویه رسمی تبدیل کند که در راستای منافع خود بوده است.

همچنین در بیانیه حزب از مقامات آذربایجان خواسته شده تا با رفع تمامی محدودیت‌های جلوگیری از برگزاری انتخابات در شرایط رقابت سیاسی برابر اقدام کنند.

عارف حاجیلی، رئیس این حزب به خبرنگاران گفت که دلیل این امر فقدان فضای دموکراتیک قبل از انتخابات در آذربایجان، عدم وجود چارچوب قانونی لازم که تضمین‌کننده انتخابات آزاد است و نبود فرصت‌های تبلیغاتی برابر است.

وی معتقد است: کمیسیون‌های انتخابات زیر نظر دولت هستند. این موضوع عینی بودن انتخابات را زیر سؤال می‌برد. علاوه بر این، ما به عنوان حزب مساوات درخواست کردیم که زمانی که انتخابات اعلام می‌شود، آرامش خاصی ایجاد شود، زندانیان سیاسی آزاد شوند، آزادی اجتماعات، آزادی بیان و اندیشه تأمین شود. با این حال، اقدامات مقامات آذربایجان نشان داد که آن‌ها قصد تغییر مثبتی ندارند.

مهمان علی‌اف، رئیس آژانس اطلاع‌رسانی توران، می‌گوید: الهام علی‌اف تصمیم به برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری فوق‌العاده برای آمادگی برای گذار به جمهوری پارلمانی گرفته است، یعنی با تسریع در انتخابات، ماندگاری خود در قدرت را تا 7 سال آینده تضمین می‌کند. هدف انجام اصلاحات سیاسی داخلی دیگر در 7 سال آینده است.

مهمان علی‌اف معتقد است: در آذربایجان همه‌پرسی برگزار می‌شود و با این کار سیستم مدیریتی این کشور بازسازی می‌شود. من فکر می‌کنم بعداً انتخابات مجلس زودتر از موعد به‌صورت تناسبی برگزار شود، در نتیجه به ‌نظر من در مرحله اولیه یک نظام نیمه‌پارلمانی و نیمه‌جمهوری ایجاد خواهد شد.

وی اظهار داشت: فکر می‌کنم که اگر انتخابات ریاست‌جمهوری‌ پس از این اصلاحات به تعویق بیفتد، ممکن است برای دولت خطر ایجاد کند، بنابراین ابتدا انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار می‌شود تا در 7 سال آینده دیگر به این موضوع توجه نشود.

علاوه بر این، این تحلیلگر، تنش اخیر با اروپا و آمریکا و همچنین افزایش فشار بر جامعه مانند هدف قرار دادن روزنامه‌نگاران تحقیقی، فعالان و سازمان‌های رسانه‌ای منتقد را نیز به همین دلیل می‌داند.

وی تأکید می‌کند: در آذربایجان معمولاً چنین وضعیتی در آستانه اتفاقات مهم رخ می‌دهد، این یک فشار پیشگیرانه بر جامعه بین‌الملل و همچنین جامعه داخلی است تا نتوانند در برخی فرآیندها دخالت جدی کنند، به‌عبارت دیگر، مسئولین نمی‌خواهند غرب و جامعه در انتخابات ریاست‌جمهوری هیچ فشاری به اوضاع وارد کنند.

در 10 ژانویه 2024، الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان در مصاحبه با شبکه‌های تلویزیونی محلی دلایل برگزاری زودهنگام انتخابات ریاست جمهوری را اعلام کرد. بنابراین علی‌اف اول از همه به وقایع سپتامبر (آزادسازی کامل قره‌باغ) اشاره کرد، ثانیاً اهمیت اولین انتخاباتی که در کل جمهوری از جمله قره‌باغ در دوران استقلال برگزار شد و سوم به اتمام بیستمین سال ریاست جمهوری خود و انتخابات جدید پس از آن اشاره کرد.

نظارت بر انتخابات

هفت سازمان بین‌المللی و منطقه‌ای انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری آذربایجان را نظارت خواهند کرد.

آن‌ها به شرح زیر است:

دفتر نهادهای دموکراتیک و حقوق بشر سازمان امنیت و همکاری در اروپا

اتحادیه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع

سازمان همکاری اسلامی

سازمان همکاری شانگهای

سازمان دموکراسی و توسعه اقتصادی

سازمان جوانان جنبش غیرمتعهدها

سازمان کشورهای ترک

نامزدها

17 نفر برای ریاست جمهوری آذربایجان نامزد شده‌اند، اما تنها 7 نفر از آن‌ها 40 هزار امضاء جمع‌آوری و به کمیسیون مرکزی انتخابات ارائه کردند. به این ترتیب در انتخابات ریاست جمهوری آذربایجان، 7 نامزد برای تصدی پست ریاست جمهوری مبارزه خواهند کرد که عبارتند از:

1. الهام علی‌اف نامزد حزب آذربایجان نوین

2. زاهد عروج، نامزد مستقل

3. رازی نوراللهیف نامزد حزب جبهه ملی

4. فاضل مصطفی، نامزد حزب تشکیلات بزرگ

5. الشاد موسایف، نامزد حزب آذربایجان بزرگ

6. قدرت حسنقلی اف، نامزد حزب جبهه خلق آذربایجان واحد

7. فؤاد علی‌اف، نامزد مستقل