برجام رییسی یا برجام روحانی ؟

اگر چه ایران و دیگر اعضای توافق هسته ای به همراه آمریکا به این نتیجه رسیده اند که ادامه مذاکرات هسته ای در دولت آتی ادامه یابد اما طرف غربی در این مدت با کارشکنی های هدفمند سعی دارد در جایگاه شاکی قرار گرفته و تهران را بانی بی نتیجه ماندن گفت وگوها معرفی کند.

«آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان در جریان سفری که روزهای پایانی هفته گذشته به واشنگتن کرده و با «جو بایدن» رییس‌ جمهوری آمریکا دیدار داشت، اظهار کرد:«چالش‌های زیادی درباره توافق هسته‌ای وجود دارد و گمان می‌کنیم باید هرآنچه لازم است برای دستیابی به نتیجه موفق انجام شود». مرکل در ادامه به طور تلویحی گفت: اکنون تصمیم‌گیری بر عهده ایران است و توپ در زمین ایران قرار دارد.

این دومین مواضع خبرساز برجامی برلین دست کم در دو هفته گذشته است. وزارت امور خارجه آلمان چهارشنبه ۱۶ تیر نیز اعلام کرده بود که این کشور علیرغم غنی‌سازی اورانیوم توسط جمهوری اسلامی خواستار ادامه گفت‌ وگوهای هسته‌ای برای احیای برجام است و سخنگوی وزارت خارجه آلمان تصریح کرد «ما آماده بازگشت به میز مذاکره هستیم.»

البته مواضع وزارت امور خارجه آلمان پیش از آنکه برخی مقام های غربی و ایرانی از موکول شدن مذاکرات به دولت بعدی سخن به میان بیاورند، اتخاذ شده بود. هفته گذشته بود که حجت الاسلام «حسن روحانی» و «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان اعلام کردند مذاکرات وین به دولت حجت الاسلام «سیدابراهیم رییسی» محول می شود.

روحانی روز چهارشنبه ۲۳ تیر در جلسه هیات دولت، سرنوشت مذاکرات را به دولت بعد محول کرد و گفت که فرصت دستیابی به توافق هسته‌ای از دولت او گرفته شد و او بخاطر از دست رفتن این فرصت متاسف است. روحانی همچنین ابراز امیدواری کرد که دولت رییسی کار را تکمیل کند. ظریف نیز چند روز قبل از اظهارات روحانی در آخرین گزارش سه ماهه برجامی به مجلس شورای اسلامی، ادامه مذاکرات احیای برجام را به دولت رئیسی سپرد.

مقامات غربی همچون مرکل در حالی تهران را به کوتاهی در انجام تعهدات خود متهم می کنند که خود به ابتدایی ترین تعهدات برجامی خود پشت کرده اند. آنها بعد از خروج آمریکا از برجام به رغم برخی اختلاف نظرها با «دونالد ترامپ» رییس جمهوری وقت آمریکا اما از اجرایی سازی سازو کارهای مالی مانند «اس پی وی» و «اینستکس» سر باز زدند.

شکافی که در دولت ترامپ در دو سوی اقیانوس اطلس بین اروپا آمریکا ایجاد و تعمیق شده بود، در دولت بایدن پر شده است. بنابراین شاهد همسویی بیشتری در محور غربی علیه ایران هستیم و اصرار آمریکا بر تحریم و کاربرد ابزارهای فشار بر تهران با همراهی کشورهای اروپایی همراه است.

ضمن اینکه اروپا همواره با اتهامات حقوق بشری، ایران را زیر فشار قرار می دهد. همان گونه که رییس جمهوری منتخب کشور ما از این جهت در فهرست تحریم های اتحادیه اروپا و آمریکا قرار گرفته است. حجت الاسلام والمسلمین رییسی در سال ۱۳۹۰ به دلیل مسایل حقوق بشری در فهرست ۸۰ مقام ایرانی تحریم شده توسط اتحادیه اروپا قرار گرفت و در سال ۱۳۹۸ وزارت خزانه‌داری آمریکا، ایشان  را در لیست تحریمی خود قرار داد؛ تحریم هایی که غرب در مذاکرات برجام چاره ای جز لغو آنها ندارد.

این دست از تعهدگریزی ها و کارشکنی های اروپا همزمان با راه اندازی کارزار فشارحداکثری از سوی آمریکا، ایران را به کاهش تعهدات ناگزیر ساخت؛ موضوعی که در هفته های اخیر به اختلاف بین ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی دامن زده است. تهران با هدف متوازن سازی تعهدات، سلسله اقداماتی شامل عدم تمدید مهلت تفاهم‌نامه فنی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تهدید به پاک کردن فیلم‌ها و اطلاعات ضبط شده توسط دوربین‌های آژانس از سایت‌های هسته‌ای و اکنون طرح برنامه تولید اورانیوم فلزی با خلوص ۲۰ درصد را در دستور کار قرار داد.

البته در ۶ دور مذاکرات وین، پیشرفت های چشمگیری حاصل و سیگنال ها های مثبتی از سوی آمریکا صادر شده است که لغو تحریم بیت رهبری و نیز خروج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از ذیل گروه های تروریستی مورد نظر آمریکا از آن جمله است. ضمن اینکه هر چند روز یک بار شاهد خارج شدن شماری از افراد و نهادهای ایرانی از فهرست تحریم ها هستیم که لغو تحریم از سه مدیر بخش انرژی ایران آخرین مورد آن بود.

مهمترین سیگنال مثبت آمریکا به مذاکرات طی هفته گذشته، معافیت از تحریم تجارت نفتی با ایران برای کره جنوبی و ژاپن بود. وزارت امور خارجه آمریکا، کنگره این کشور را مطلع کرد که از تحریم ها علیه تجارت نفت ایران چشم پوشی می کند تا ایران بتواند به پول های بلوکه شده خود در کره جنوبی و ژاپن دست بیابد.

طبق اطلاعیه ای که از طرف وزارت امور خارجه آمریکا به کنگره فرستاده شده، این معافیت توسط «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا امضا شده و انتقال پول های ایران از حساب های مسدود شده به صادر کنندگان در ژاپن و جمهوری کره را مجاز می‌سازد. البته یک سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در این باره گفته است که این معافیت انتقال هیچ گونه پولی را به ایران مجاز نمی سازد و تنها برای بازپرداخت به شرکت‌های کره‌ای  و ژاپنی است که پیش از تشدید تحریم‌ها در دولت قبلی آمریکا، به ایران کالاهای غیرتحریمی صادر کرده بودند.

در مجموع با توجه به توافقاتی که درباره لغو تحریم ها در مذاکرات وین صورت گرفته و نیز سیگنال های مثبتی که همواره از سوی آمریکا ارسال می شود، می توان به آینده مذاکرات هسته ای امیدوار و خوشبین بود؛ مذاکراتی که باید با عنایت به منافع ملی پیش برود. بنابراین تفاوتی ندارد برجام در دولت روحانی احیا شود یا رییسی.