بازگشت مقتدا به قدرت

رویترز نوشت: شواهد نشان می دهد که جنبش سیاسی مقتدا صدر، روحانی شیعه و ناسیونالیست عراقی، بی سر و صدا بر دستگاههای دولت عراق تسلط یافته است. این موضوع می تواند مشکلاتی را برای ایالات متحده و ایران ایجاد کند.

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»؛ در ادامه این مطلب آمده است: در یک شب پر تنش در ماه فوریه، هزاران نفر از نظامیان وفادار به مقتدا صدر، روحانی مسلمان شیعه به خیابان های بغداد و شهرهای جنوبی عراق وارد شدند و در حالی که نیروهای امنیتی دولت در آنجا حضور داشتند، با وانت های پر از اسلحه رژه می رفتند.

این بزرگترین نمایش قدرت توسط این روحانی پوپولیست از اواسط دهه 2000، یعنی زمانی که پیروان او با ایالات متحده که عراق را اشغال کرده بود وارد جنگ شدند، به شمار می رود.

دو روز بعد از این قدرت نمایی، صدر از پایگاه خود در نجف که یک شهر مقدس شیعه در جنوب عراق است، در مقابل دوربین های خبری ظاهر شد. وی گفت که به دلیل تهدید تروریستی علیه اماکن مقدس شیعیان، گردان های صلح وی مستقر شده اند. وی افزود: اگر شبه نظامیان نبودند، امنیت در عراق برقرار نمی شد. صدر همچنین خاطرنشان کرد که نیروهای امنیتی دولتی عراق در حال فروپاشی هستند.

از نظر مخالفان و متحدان صدر، پیام این روحانی شیعه روشن بود. اینکه صدر پس از سالها در حاشیه بودن، به قدرت بازگشته است.

واقعیت این است که طی دو سال گذشته، جنبش صدریست به عنوان سازمان سیاسی صدر، بی سر و صدا بر دستگاه های دولت عراق تسلط یافته است. اعضای این جنبش، مشاغل بالایی را در وزارتخانه های کشور، دفاع و ارتباطات بر عهده گرفته اند. طبق گفته بیش از دوازده مقام دولتی و قانونگذار عراقی، نمایندگان این جنبش در نهادهای دولتی در بخش های نفت، برق و حمل و نقل، بانک های دولتی و حتی بانک مرکزی منصوب شده اند.

این موقعیت های جدید، به لحاظ مالی به صدری ها قدرت داده است. براساس تحلیل رویترز، وزارتخانه هایی که اخیراً صدری ها در آنها پست های ارشد را به عهده گرفته اند، بخش زیادی از بودجه 90 میلیارد دلاری عراق در سال 2021 را تشکیل می دهند. گفتنی است، دولت عراق تا کنون درباره ی این موضوعات توضیحی نداده است.

صدری ها آماده اند بزرگترین برندگان در انتخابات عمومی اکتبر باشند. این نفوذ فزاینده می تواند مشکلاتی را برای ایالات متحده و ایران که صدر هر دو را به دخالت در عراق متهم می کند، به وجود آورد. وی خواستار خروج 2500 سرباز باقیمانده آمریکا از عراق شده و به مقامات تهران گفته است که عراق را در دستان ایران رها نخواهد کرد.

با این حال برخی از دیپلمات های غربی به طور غیرعلنی تصریح کرده اند که ترجیح می دهند با یک عراق تحت سلطه صدر مواجه شوند تا عراقی که تحت کنترل رقبای شیعه مورد حمایت ایران قرار دارد.

از زمان شکست داعش در سال 2017، ایالات متحده و شبه نظامیان مورد حمایت ایران که با این گروه تروریستی می جنگیدند، از طریق حملات موشکی و حملات هواپیماهای بدون سرنشین، علیه یکدیگر موضع گرفته اند. در این شرایط، صدر از موقعیت استفاده کرد و بی سر و صدا شروع به کار در سیاست کرد.

رویترز با بیش از دوازده نفر از جمله متحدان و مخالفان صدر که در مورد فعالیتهای وی اطلاعات داشتند، مصاحبه کرد و اسناد قانونی را مرور کرد تا چگونگی دستیابی حامیان صدر را به سمت های کلیدی در وزارتخانه ها و ارگان های دولتی کنترل کننده ثروت در عراق بررسی کند.

مقامات ارشد دولت و سیاستمداران شیعه می گویند که صدری ها برخی از تاکتیک های سیاسی خود را از حزب الله، گروه شیعه مسلح و پوپولیست لبنانی که جنبش صدریست با آنها ارتباط نزدیک دارد، آموخته اند. این روشها شامل راههایی برای جلوگیری از تقسیم آرا و بنابراین به حداکثر رساندن دستاوردهای انتخاباتی است.

ناصر الربیعی، نماینده عالی سیاسی صدر به طور خلاصه به احیای قدرت  صدری ها در عراق اشاره کرد و گفت: ما امروز در هر نهاد دولتی، صدریست هایی را در اختیار داریم و این یک نعمت از طرف خداست!

 حازم العراجی، یکی از روحانیون نزدیک به صدر به رویترز گفت که جنبش صدریست الان در قدرتمندترین موضع خود نسبت به قبل قرار دارد. وی ادامه داد که صدر الان قدرتمندترین فرد در عراق است.

گفتنی است، مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق، حضور جنبش صدریست در پست های ارشد دولت را رد کرد و اصرار داشت که وی کنترل دولت را به عهده دارد. اما دولت وی تاکنون پاسخی به سوالات این مقاله نداده است. یک مقام آمریکایی از اظهار نظر در مورد امور داخلی عراق خودداری کرد و مقامات ایرانی نیز در این باره پاسخی ندادند.

یک سنت خانوادگی

بزرگترین قدرت صدر، محبوبیت اوست. این امر وی را از دیگر رهبران عراق متمایز می کند. گفتنی است، آیت الله العظمی محمدصادق الصدر، پدر وی، رهبری مخالفان را در بین اکثریت مظلوم شیعه عراق علیه صدام حسین، دیکتاتور سنی این کشور برعهده داشت و در سال 1999 توسط رژیم کشته شد. به این ترتیب، مقتدا الصدر 47 ساله از مقام شهادت پدرش و شرایط خودش بهره می برد. وی به عنوان یک روحانی که هرگز از عراق فرار نکرد، شهرت دارد و این بر محبوبیتش می افزاید. گفتنی است، دیگر چهره های برجسته دولت های پس از صدام درعراق، از ایران و غرب بازگشته اند. این در حالی است که در سال 2003، گروه جیش المهدی صدر در قالب یک شبه نظامی هزاران نفری به عنوان یک نیروی داوطلب در مقابل آمریکایی ها ایستاد و به اشغالگری واشنگتن واکنش نشان داد.

شواهد نشان می دهد که صدری ها در حال قدرت گیری فزاینده هستند. مثلاً ما شاهد این هستیم که در مسجدی در جنوب شهر بصره، فارغ التحصیلان در جستجوی کار در ماه مارس منتظر ماندند تا با العراجی، مشاور مذهبی صدر صحبت کنند. این روحانی به رویترز توضیح داد که او با گفتگو با سیاستمداران، با افراد در جنبش صدریست یا حتی خود صدر به فارغ التحصیلان کمک می کند تا شغل پیدا کنند.

دو نفر از فارغ التحصیلان به رویترز گفتند که آنها سالها از طریق ارتباط با احزاب سیاسی دیگر برای به دست آوردن شغل در بخش انرژی تلاش کرده اند اما نتیجه ای نگرفته اند. شهاب الدین نوری 25 ساله گفت: جنبش صدریست تنها افرادی بودند که به ما کمک کردند. من سه ماه پیش از طریق آنها کار ثابت پیدا کردم و در شرکت نفت بصره مشغول به کار شدم. من در انتخابات بعدی به آنها رأی خواهم داد.

یک جلسه کلیدی

گفتنی است از اواسط دهه 2000، صدر به طور کلی جدا از دولت هایی که توسط آمریکا یا ایران پشتیبانی می شدند، بود. در سال 2007، مقتدا صدر جنبش صدریست خود را به دلیل امتناع دولت از تعیین جدول زمانی برای خروج نیروهای آمریکایی، از آن بیرون کشید. در سال 2008، نوری المالکی، نخست وزیر عراق سرکوب جیش المهدی صدر را که منجر به کشته شدن چند صد جنگجو شد، رهبری کرد. در سال 2014، صدر اعلام کرد که از سیاست کنار می رود. نزدیکان صدر می گویند، او می ترسید که ارتباط با طبقه حاکمی که تقریباً همه عراقی ها آنها را فاسد تصور می کردند، به اعتبار وی آسیب برساند. به طور حتم، جنبش صدریست همچنان در برخی از وزارتخانه ها به ویژه وزارت بهداشت پست های کلیدی را حفظ و کاندیداهایی را در انتخابات نامزد کرد. اما دیگر در دولت به صورت مستقیم حضور نداشت.

 به گفته دو مقام ارشد صدریست، نگرش صدر در تابستان 2018 در ملاقات با چندین تن از ارشد ترین نمایندگان سیاسی وی در خانه اش در نجف شروع به تغییر کرد. در آن زمان، صدری ها قوی ترین نتیجه انتخابات خود را به دست آوردند و بزرگترین حزب پارلمانی را تحت کنترل خود داشتند. در بین صدری ها افرادی بودند که می خواستند مقامات عالی اداری داشته باشند و از صدر می خواستند که در این راستا به آنها کمک کند. صدر به صورت محطاتانه با این خواسته ی صدری ها موافقت کرد و گفت: اگر قادر به اصلاح اشتباهات دولت های قبلی هستید و می توانید کشور را از هرج و مرج نجات دهید، پست های کلیدی را برعهده بگیرید. اگر شکست بخورید، مسئول خواهید بود.

در جمع بندی می توان این طور گفت که مقتدا الصدر دارای محبوبیت زیادی در بین عراقی هاست که آن را مدیون مصلحت اندیشی های خودش و موقعیت پدر شهیدش است. به نظر می رسد، در حال حاضر میوه ی صبر صدری ها ثمر داده است و در حال قدرت گیری بیش از پیش در سیستم سیاسی عراق هستند. البته این موضوع برای واشنگتن و تهران خبر خوبی نیست.