سایه سنگین آژانس، اسراییل، روسیه و کشورهای منطقه بر مذاکرات ایران و آمریکا

گروه سیاست - مذاکرات ایران و آمریکا در سرعتی خارج از انتظار پیش می رود اما در این میان عناصر خارجی هر چند دور میز ننشسته اند اما تلاش می کنند به جهت منافع خودشان تأثیرگذاری لازم را در روند گفتگوها بگذارند. نتانیاهو خیلی صریح گفته جز با پیاده سازی مدل لیبی برای برنامه هسته ای ایران رضایت نمی دهد و اگر هم از طریق مذاکرات به این خواسته نرسد، برای نابودسازی تأسیسات هسته ای ایران از هیچ فرصتی دریغ نخواهد کرد.

کشورهای منطقه از عربستان و امارات گرفته تا عمان، قطر و ترکیه برعکس زمان برجام، از شکل گیری توافق بین ایران و آمریکا استقبال می کنند و حتی حاضرند در چانه زنی های دیپلماتیک نیز ایفاگر نقش میانجی باشند. عنصر دیگر روسیه است، بر کسی پوشیده نیست که روس ها از توافق برجام دلخوشی نداشتند و وقتی هم ترامپ از آن خارج شد، برای احیای دوباره این توافق به رغم تلاشهای ظاهری، نقش تخریبی ایفا کردند. نمونه روشن آن زمانی بود که در زمستان 1400 و تابستان 1401 ایران و غرب در آستانه توافق بر سر احیای برجام بودند اما روس ها هر بار با ترفندی همه تلاش های دیپلماتیک انجام شده را نقش برآب کردند.

عنصر آخر آژانس بین المللی انرژی هسته ای است که هر چند کشور نیست اما اصلی‌ترین مرجع فنی و کارشناسی در موضوع هسته ای به حساب می آید. اخیرا گروسی اعلام کرده «بدون نظارت آژانس، توافق ایران و آمریکا فقط یک تکه کاغذ است». حال این سئوال مطرح است که هر کدام از بازیگران یادشده از چه میزان قدرت تأثیرگذاری بر روند مذاکرات برخوردارند؟

حسن بهشتی پور در گفت‌وگو با نامه نیوز درباره تأثیرگذاری بازیگران ثالث بر مذاکرات ایران و آمریکا گفت: اسرائیل با برجام مخالف بود و طبیعی است با توافق احتمالی پیش رو نیز مخالف باشد و تلاش کند آن را به شکست بکشاند اما موفقیت یا عدم موفقیت نتانیاهو به آن بستگی دارد که آمریکا با او همراهی نشان دهد یا خیر.

وی افزود: اگر ترامپ با نتانیاهو همراه شود مسیر مذاکرات متوقف می شود کلا ماجرا در مسیر دیگری قرار می گیرد. اگر آمریکا با نتانیاهو همراهی نکند، نتانیاهو برای رسیدن به هدفش یا باید از عامل نفوذی استفاده کند یا کشورهای منطقه را مجاب به همکاری کند که هر دو وجه را ایران می تواند مانع شود یعنی هم جلوی نفوذ داخلی را ببندد و اجازه ندهد که عملیاتهای گذشته تکرار شود؛ هم با کشورهای همسایه اتمام حجت کند که اگر هر کشوری با اسرائیل برای حمله به ایران همکاری کند، او نیز هدف ایران خواهد بود.

این کارشناس مسائل سیاست خارجی درباره خواست نتانیاهو به تکرار سرنوشت برنامه هسته ای لیبی برای ایران یادآور شد: این حرف مفت است و این دو برنامه هیچ مشابهتی با هم ندارد. کل تأسیسات هسته ای لیبی در یک کشتی جا شد اما تأسیسات هسته ای ایران در نطنز، فوردو، اصفهان، اردکان یزد و دیگر مناطق بومی شده است و آژانس بر همه فعالیت های هسته ای ایران نظارت دارد. لیبی برای فعالیت هسته ای خود به دیگر کشورها وابسته بود، یعنی آنها برایش درست کردند و چون دید امکان اداره اش را ندارد همه را داد، رفت.

وی ادامه داد: فارغ از این مباحث، برای آنکه روشن شود ترامپ با نتانیاهو همراه است یا خیر، باید ببینیم که ترامپ چه نوع شخصیتی دارد. ترامپ خودشیفته است و فقط می خواهد تیتر رسانه ها باشد بنابراین روی حرف های ترامپ نباید حساب کرد آنچه درباره او اهمیت دارد، عملش است، نه نوع حرف زدنش مقابل رسانه ها. در عمل می بینیم که او در مذاکرات دارد خوب پیش می رود.

بهشتی پور گفت: خود نتانیاهو اعلام کرد «ترور شهید نصرالله بدون اطلاع آمریکا انجام شد» و حتی ادعا دارد که اسرائیل نیابتی آمریکا نیست و براساس منافع خود عمل می کنیم بنابراین اختلاف نظر بین ترامپ و نتانیاهو درباره مذاکرات جدی است. نتانیاهو ادامه حیات سیاسی اش را در جنگ می بیند همین مسیر را می رود در حالیکه ترامپ الزاما دنبال جنگ نیست و می خواهد ابتدا کار خودش را از طریق دیپلماسی پیش ببرد.

وی درباره نگاه کشورهای منطقه به مذاکرات ایران و آمریکا افزود: عربستان، امارات، قطر، عمان و ترکیه برخلاف 10 سال پیش از توافق بین ایران و آمریکا استقبال می کنند چون تحولاتی در منطقه رخ داد که کشورهای منطقه منافع خود را در این می بینند که جنگ جدیدی رخ ندهد چون می دانند این جنگ فراگیر خواهد شد و تأثیرش را بر اقتصاد همه کشورهای منطقه خواهد گذاشت.

این کارشناس مسائل سیاست خارجی درباره موضع واقعی روسیه نسبت به مذاکرات ایران و آمریکا اظهار کرد: روسیه خواسته هایش از برجام چیز دیگری بود که آن خواسته ها تحقق پیدا نکرد اما روس ها کوتاه آمدند. باید عمل مسکو را دید. وقتی ایران به تعهدات برجامی اش عمل کرد، به قطعنامه های پیشنهادی آمریکا علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل رأی منفی داد، در حالیکه قبل از برجام به 6 قطعنامه علیه ایران رأی مثبت داده بود. امروز منافع روسیه ایجاب می کند که بین ایران و آمریکا توافق حاصل شود، کما اینکه خودش دنبال توافق با طرف آمریکایی است.

وی ادامه داد: در بلند مدت روسیه با ایران رهاشده از تحریم راحت تر می تواند کار کند، ضمن آنکه لغو تحریم های ایران را در تعارض با منافع خودش نمی بیند. اصولا بازار نفت هم به نفت ایران و هم به نفت روسیه محتاج است بنابراین اگر نفت ایران به طور رسمی وارد بازارهای جهانی شود ضربه ای به فروش نفت روسیه نمی خورد. اینکه روسیه در گذشته از تعارضات بین ایران و آمریکا استفاده کرده، نمی تواند دلیل آن باشد که الی یوم القیامه این تعارضات را به نفع خود می بیند بنابراین نباید بدبین بود که مسکو توافق بین ایران و آمریکا را به ضرر خود می بیند و در نهایت در مسیر مذاکرات کارشکنی خواهد کرد.

بهشتی پور درباره تأثیرگذاری آژانس روی مذاکرات ایران و آمریکا گفت: حرف اخیر آقای گروسی درست است چون وقتی آمریکا با ایران به توافق برسد، اجرای این توافق بدون آژانس امکان پذیر نیست چون تنها نهاد جهانی صاحب صلاحیت است که می تواند تأیید کند ایران تعهداتش را انجام داده است. کما اینکه آژانس بعد از اجرای برجام در 15 گزارش اعلام کرد که ایران به مُر این توافق عمل کرده است، ایران نیز مرتب به گزارش آژانس استناد می کرد.