ایران در هند به دنبال چیست؟/ هند مقصد ایران در فضای پسابرجام/ تهران و دهلی نگاه چند جانبه گرایی به نظام بین الملل دارند/ هند بازیگر حامی برجام است

گروه بین الملل نامه نیوز: هندی ها در دوران اخیر بر این تصور بوده اند که با توجه به وسعت و جمعیت میلیاردی که دارند به یک قدرت بزرگ یا ابرقدرت در جهان تبدیل شوند. در این بین تبدیل شدن به یک ابرقدرت یا قدرت بزرگ شروط مختلفی را دارد، یکی از این شروط ارتباط با قدرتهای استراتژیک یا کشورهایی که دارای نقش و یا موقعیت استراتژیک هستند بوده است. به نظر میرسد در نگرش های کلی هند، ایران کشوری است که دارای موقعیت ژئوپلتیک و نقش ژئوپلتیک برجسته ای است لذا از این نظر هندی ها همواره به ایران نگاه کرده اند؛ اما در تصمیم گیری و یا انتخاب در عرصه سیاست خارجی هند تابع دو محیط داخلی و بین المللی بوده است در این راستا نگاه مستقل هندی ها به ایران بر اساس اقتضائات محیط داخلی و واقعیات ژئوپلتیکی هست که سیاست خارجی هندبا آن مواجه است.

مجموعه ای از نزدیکی‌های زبانی، فرهنگی و نژادی ایرانی و هندی در حداقل 3 هزار سال رابطه مستمر تاریخی، دو تمدن را دارای روابط پردامنه‌ای کرده و در طول سده‌های طولانی نیز ادامه داشته است. در سالهای اخیر پس از فروپاشی شوروی، بروز بحران افغانستان و اهمیتیافتن کشورهای آسیای مرکزی برای هندوستان بسترهایی برای نزدیکی بیشتر ایران و هند فراهم شد. سفر نارندرا مودی، نخست وزیر هند، به ایران در خردادماه 1395 و امضای تفاهم‌نامه برای توسعه بندر «چابهار» و سرمایهگذاری برای احداث خط آهن، توافق سهجانبه ایران، هند و افغانستان برای احداث کریدور حملونقل بینالمللی در چابهار به گسترش روابط کمک کرد.

سفر روحانی و هیات همراه او به هند را می توان پاسخی به این سفر دانست تا در ادامه هماهنگی ها و روابط رو به توسعه، به گسترش و تعمیق روابط تعریف شده پرداخت. در حال حاضر دو کشور نگاه مثبت و سازنده ای نسبت به همدیگر برای گسترش روابط دارند. ایران هند را کشوری نوظهور و از قدرتهای آینده جهان می بیند که با ظرفیتهای جمعیتی، سرزمینی و اشتراکات فراوان، پتانسل بسیاری برای پرداخت به آن دارد. این کشور بزرگترین دموکراسی جهان را داشته و با روابط دو جانبه و چندجانبه در مسائل منطقهای می تواند نقش بسیار مؤثر در حوزه بین المللی ایفا کند. در سیاست خارجی واقع گرایانۀ هند در جهت نظمبخشی به آینده نظام بینالملل برای شکل دادن آیندۀ نظم جهانی، این کشور با استمرار وضعیت گذشته و استقلال در بازی‌ها به ایفای نقش بسیار مهتری چشم دوخته است. این نگاه در سیاست خارجی هند می تواند بر حفظ و ادامه برجام و تاکید بر رویکرد بازی چند جانبه گرایی بر محور گفت و گو تاثیرگذار باشد. هند کشوری رو به رشد است که هر چند می تواند در جهان چند جانبه گرای پیش رو یکی از وزنهای مهم و قابل اعتماد برای ایران باشد.

همچنین هند به ایران به مثابه قدرت بزرگ منطقه‌ای و تاثیرگذار بر تحولات منطقهای و بینالمللی نگاه میکند. هر چند روابط دو کشور گاهی تحت الشعاع روابط هند با قدرتهای بزرگ قرار می گیرد اما ایران کشوری نیست که هند آنرا از چشم انداز سیاست خارجی خود حذف کند. از این رو هند همواره کوشیده‌ است سطحی از روابط با ایران را حفظ کنند و با درک نقش ایران، ضمن حفظ روابط با قدرت‌های بزرگ، حاضر به چشم‌پوشی از روابط خود با تهران نباشند.

در این باره حسن روحانی روز شنبه در دیدار " نارندرا دامورداس مودی" با ابراز خرسندی از روند رو به توسعه روابط تهران - دهلی نو گفت: روابط ایران و هند به ضرر هیچ کشوری نیست و ظرفیت های گسترده ای برای توسعه و تعمیق روابط ایران و هندوستان وجود دارد که باید از تمامی این ظرفیت ها در راستای منافع و آینده ای بهتر برای دو ملت و منطقه ، بیش از پیش بهره گرفت.

همچنین مودی تاکید کرد: با برداشته شدن بسیاری از موانع بر سر راه توسعه همکاری اقتصادی ایران و هندوستان، عمده سرمایه گذاری های دوجانبه به نتیجه رسیده و به روند توسعه مناسبات تهران - دهلی نو شتاب داده است.

در این سفر ایران و هندوستان برای تعمیق سطح مناسبات مشترک ، 15 سند و تفاهمنامه همکاری امضا کردند که از جمله تفاهم نامه در مورد گسترش روابط در چابهار و همچنین روابط بازرگانی بود

ایران در هند به دنبال چیست؟

ایران در فضای پسابرجام به کشورهای مهم جهان نگاهی متفاوت و ویژه دارد. دلیل این موضوع دو جنبه سیاسی و اقتصادی آن است. اول اینکه خروج از فضای بسته سیاسی و انزوای تحریمها در این فضا کنار رفته است و ایران تمایل بسیاری دارد با کشورهای قدرتمندی چون هند روابط گسترده ای برقرار کند. این فضا باعث می شود، حباب ترس و هراس از نزدیکی به ایران به شکل واقعی از بین برود و روابط گرم و نزدیک بدون در نظر گرفتن سخنان امریکای ترامپ شکل گیرد. همچنان که رئیس جمهور در این سفر نیز به این موضوع اشاره کرد و با بیان اینکه آمریکا نه با ایران و برجام بلکه با پیمان شکنی و افکار عمومی جهان طرف است، چانه زنی بعد از امضای پیمان را کاری مضحک دانست و گفت: آمریکا نباید دنیای سیاست را با دنیای تجارت اشتباه بگیرند و اگر در برجام پیمان بشکند، دولت و ملت آمریکا پشیمان خواهند شد.

جنبه دیگر این موضوع اقتصادی است. جمهوری اسلامی ایران نیک می داند که در دنیای جدید، روابط اقتصادی بیش از هر چیز غیر قابل خدشه و بهترین مسیر ایجاد روابط استراتژیک است. از این رو فضای پسابرجام می طلبد ایران به سراغ کشوری مانند هند برود و از سرمایه گذاری های دوجانبه و چند جانبه استقبال کند. شکل گیری کریدور های چند جانبه و خطوط لوله انرژی با همکاری هند می تواند این مهم را میسر سازد.

ایران می تواند انرژی مورد نیاز هندوستان را در قالب قراردادهای راهبردی بلندمدت تامین کند و این قراردادهای بلندمدت در حوزه های انرژی و حمل و نقل، دو کشور را به شرکای راهبردی و مطمئن مبدل خواهد ساخت.

این موضوع نیازمند نگاه طولانی مدت برای ایران است. ایران باید در ابتدا با چشم پوشی از صرفه های اقتصادی کوتاه مدت باعث جذابیت هر چه بیشتر بازار انرژی خود شود تا بتواند با ایجاد مسیرها و کریدورهای انتقال کالا و انرژی سرمایه گذاری بلند مدتی در این زمینه شکل دهد.