آخرین تانگوی تهران در پاریس؛ روابط ایران با فرانسه در سال ۹۷ چگونه گذشت؟

پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز (namehnews.com) :

به گزارش نامه نیوز، اگر چه پیشینه روابط دوکشور به چند قرن قبل بازمی گردد (از سال ۱۷۰۵میلادی تاکنون)، اما جدی ‏ترین و مهمترین دوره‏ های روابط ایران و فرانسه ؛ به سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی مربوط می شود که به اعتقاد تحلیلگران، حضور امام خمینی(ره) در نوفل‏ لوشاتو، جایگاه فرانسه را در آن سالها نزد افکار عمومی مردم ایران بسیار بالا برد و جایگاه بین ‏المللی آن کشور را نیز تقویت و از سوی دیگر نوعی رابطه عاطفی میان دو ملت ایران و فرانسه ایجاد کرد. روابط ایران و فرانسه را از یک نگاه می توان در محدوده زمانی قبل و بعد از برجام نیز ارزیابی کرد؛ روابطی که اگر چه چالشی جدید با خود به همراه نداشت اما فراز و نشیب هایی داشت که حضور فرستاده های جدید دو کشور در روزهای پایانی سال ۹۷ را می توان نوید بخش فصل جدید روابط و گشاینده افق های همکاری های دو جانبه تهران - پاریس عنوان کرد. پس از برجام روابط ایران و فرانسه شکل تازه ای به خود گرفت که حضور مقاماتی از دو کشور در سفرهای متقابل نمونه بارزی از روند رو به بهبود و تقویت این روابط محسوب می شود. سفر رئیس جمهوری ایران به فرانسه در بهمن سال ۹۴ که نخستین سفر مقام عالیرتبه کشورمان به کشورهای عضو اتحادیه اروپا پس از ۱۱سال و به دنبال اجرایی شدن برجام بود گام تازه ای در روابط دو جانبه بود که اگر چه هر از چند گاهی آن هم متاثر از سیاست های آمریکا دچار نوساناتی شد اما تاکیدهای مستمر پاریس بر حمایت از برجام نشان دهنده روابط خوب دو کشور در چهارچوب توافقی جهانی بود . در جریان این سفر ۲۰ سند همکاری به ارزش ۳۰ میلیارد یورو بین تهران و پاریس به امضای روسای جمهوری دو کشور رسید. به دنبال این سفر در پنجم مارس ۲۰۱۸ برابر با ۱۴اسفند سال ۹۶، 'ژان ایو لودریان' وزیر خارجه فرانسه سفری به تهران داشت که قرار بود به دنبال آن، جمهوری اسلامی میزبان رئیس جمهور فرانسه باشد که این امر به دلایلی تاکنون انجام نشده است. تعاملات تهران - پاریس که پس از برجام در چارچوب تقویت روابط دو کشور به خوبی پیش می رفت پس از خروج یکجانبه آمریکا از این توافق تا حدودی متاثر از مسائل منطقه ای و جهانی دستخوش تغییراتی شد اما طولی نکشید که با حضور فرستاده های دو کشور در روزهای پایانی سال که رسانه های غربی از آن به عنوان 'پایان بحران دیپلماتیک' دو کشور یاد کردند، روابط دیپلماتیک تاحدودی به روند پیشتر خود بازگشت. در دوم ژوئیۀ سال ۲۰۱۸ بود که با بازداشت یک زوج ایرانی تبار در شهر بروکسل ادعا شد سوء قصدی علیه میتینگ گروهک تروریستی منافقین در حومۀ پاریس خنثی شده است هرچند که این ماجرا توطئه و دروغی بیش نبود. در ۲۸ اوت سال ۲۰۱۸ بود که دولت فرانسه به تمامی دیپلمات‌ ها و نمایندگانش توصیه کرد به دلیل آنچه از آن به عنوان سخت‌ گیری‌ های مقامات ایرانی و دلایل امنیتی نام برد، به ایران سفر نکنند که در آن زمان ادعای ارتباط مستقیم این توصیه با پرونده سوء قصد علیه گروهک منافقین مطرح بود. روز قبل از این اتفاق، رئیس جمهور ی اسلامی ایران در گفت و گوی تلفنی با امانوئل ماکرون رئیس جمهوری فرانسه از او خواسته بود که در دفاع از برجام فعال‌ تر باشد. حسن روحانی در این گفت و گو به مکرون هشدار داده بود که 'ایران خواهان حفظ برجام است اما در عین حال اگر در زمینه تضمین کانال‌ های مالی و پولی، نفت، بیمه و حمل و نقل، آینده برنامۀ اجرایی اروپا روشن نباشد، اقدامات دیگری را خواهد داشت'.

دو رویداد تاریخی در روابط تهران - پاریس در خلال تمام رویدادها، سال گذشته روابط دو کشور شاهد دو اتفاق مهم و تاریخی بود؛ تبادل سفرای دو کشور و میزبانی فرانسه برای سازوکارمالی حمایت از مبادلات تجاری ایران و اروپا (اینستکس). پس از شش ماه 'فیلیپ تیه بو' سفیر پیشین فرانسه در پاکستان به طور رسمی به عنوان سفیر پاریس در تهران منصوب شد و در مقابل ایران نیز 'بهرام قاسمی' سخنگوی فعلی وزارت امور خارجه را به عنوان سفیر خود در پاریس معرفی کرد؛ این اقدام را می توان آغازگر فصل جدیدی در روابط دو کشور دانست. از آنجایی که سفیر جدید فرانسه در تهران، در خلال سال های ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۴ به عنوان معاون مسائل اتمی و امور منع گسترش سلاح در وزارت امور خارجه فرانسه و از سال ۲۰۱۵ مشاور دولت مکرون در امور فوق العاده بود، در ۱۸ اسفند پارسال نشریه فرانسوی 'اکتور پوبلیک' در گزارشی درباره تبادل سفرای جدید ایران و فرانسه نوشت: در زمانی که تنش در مورد مسائل هسته ای ایران وجود دارد، معرفی تیه بو به عنوان سفیر پاریس در تهران بسیار هوشمندانه بوده است چرا که وی کارشناس مسائل هسته ای است و از این حیث می توان این اقدام دولت مکرون را بسیار راهبردی توصیف کرد. پیش از تیه بو، 'فرانسوا سنمو' از سال ۲۰۱۶ تا ژوئن (خرداد/ تیر) سال ۲۰۱۸ سفیر فرانسه در ایران بود. پیشتر از این رویداد مهم تاریخی، در یازدهم بهمن ۹۷، آلمان فرانسه و انگلیس با انتشار بیانیه ‌ای مشترک از راه اندازی کانال ویژه مالی با ایران خبر دادند و تاکید کردند: انگلیس فرانسه و آلمان در ادامه تعهد و تلاش‌های خود برای حفظ توافق هسته ‌ای که به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رسیده است، به طور رسمی اعلام می ‌کنند که اینستکس (سازوکار حمایت از تبادلات تجاری ایران و اروپا ) راه‌اندازی شد. چند کشور اروپایی برای تسهیل تجارت با ایران پس از بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه تهران یک کانال ویژه مالی با ایران ایجاد کرده‌اند که محل استقرار آن در فرانسه و ریاستش به عهده یک بانکدار بزرگ آلمانی خواهد بود. البته تا پیش از راه اندازی این مکانیزم، در سوم بهمن ۹۷ ، وزیر امور خارجه فرانسه اعلام کرده بود کانال مالی ویژه که توسط اتحادیه اروپا و برای تسهیل تجارت غیردلاری با ایران و مقابله با تحریم های آمریکا سازماندهی شده است، 'باید در روزهای پیش رو اجرا شود.' این مکانیسم قرار بود به عنوان مرکزی برای تهاتر عمل کند که در آن نفت ایران، بدون رد و بدل شدن پول با کالاهای اروپایی معاوضه ‌شوند. با وجود این اعلام، در پنجم بهمن پارسال، وزارت خارجه فرانسه با بهانه قرار دادن مسائل موشکی ایران اعلام کرد که 'اگر در گفت ‌وگوهای این کشور با جمهوری اسلامی درباره برنامه موشکی بالستیک ایران به نتیجه نرسید، آماده اعمال «تحریم‌های سخت» علیه جمهوری اسلامی است. ژان ایو لودریان وزیر خارجه فرانسه، در بیانیه ‌ای خواستار «توقف تولید موشک ‌های بالستیک ایران و ارسال آن‌ ها به گروه‌های مسلح در خاورمیانه» شد و گفت: در صورت نتیجه ‌بخش نبودن مذاکرات درباره برنامه موشک ‌های بالستیک ایران، تحریم‌ هایی جدید علیه این کشور اعمال خواهد شدو احتمالا سپاه پاسداران و دست ‌اندرکاران برنامه موشکی هدف تحریم‌ها خواهند بود.' البته پیش از این اظهارات ، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در یازدهم آذر ۹۷( دوم دسامبر ۲۰۱۸) در واکنش به توییت وزیر خارجه آمریکا گفته بود «هیچ قطعنامه ‌ای در شورای امنیت برنامه موشکی و یا آزمایش‌های موشکی ایران را ممنوع نکرده است.' پس از آن نیز وزیر امور خارجه ایران در نهم ژانویه ۲۰۱۹ (۱۹دی ۹۷) از ادامه برنامه موشکی و فضایی ایران 'به رغم هشدارهای آمریکا' خبر داد و گفت خروج از برجام برای ایران یکی از راهکارهاست، 'اما تنها گزینه موجود نیست'. از دیدگاه منابع فرانسوی، در غیاب آمریکا و عقب‌نشینی اروپا، فرانسه تنها کشور اروپایی بود که درباره پرونده موشک‌ های بالستیک ایران اصرار می ورزید. به غیر از این دو اتفاق و رویداد تاریخی مهم در روابط تهران - پاریس، در حوزه تجاری نیز روابط دو کشور در سال ۹۷ متاثر از مسائل جهانی بود. بر اساس آخرین آمار رسمی اعلام شده از سوی گمرک ایران، از ابتدا تا پایان بهمن سال ۹۷، حجم مبادلات تجاری ایران و فرانسه با افتی ۵۲۰میلیون دلاری به حدود یک میلیارد و ۱۵میلیون دلار کاهش یافت. در این مدت، میزان واردات ایران از کشور فرانسه با افتی ۳۸ درصدی، از یک میلیارد و ۵۹۹ میلیون دلار به ۹۸۹ میلیون دلار و میزان صادرات کالاهای ایرانی به فرانسه با افت ۲۷درصدی از ۳۶ میلیون دلار به ۲۶ میلیون دلار کاهش یافت. درسالی که گذشت روابط دو کشور وارد فصل جدیدی شد و امید می رود با اجرایی شدن ساز وکار مالی ویژه و آغاز فعالیت فرستاده های دو کشور ، شاهد تحرک در مناسبات ایران و فرانسه در حوزه های مختلف باشیم.