کدام زنان به کابینه رییسی می روند؟

آرمان ملی: شاید اگر برخی نگاه‌های قیم‌مآبانه  و مرد‌سالارانه طی سال‌ها و دهه‌های اخیر بر جامعه حکمفرما نبود، امروز شاهد حضور و تاثیر‌گذاری بیشتر زنان در حوزه‌‌های مختلف و مدارج بالای مدیریتی بودیم. هر چند اگر به لحاظ تاریخی هم بخواهیم بررسی کنیم زنان پس از انقلاب رشد و پیشرفت چشمگیری در عرصه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی‌، ورزشی، علمی و... داشته‌اند. اما نکته‌ای که طی 42 سال پس از پیروزی انقلاب مغفول‌ مانده بحث استفاده از زنان در جایگاه‌ها و مراتب مدیریتی بالایی است که برای برخی از آنها به واسطه شایستگی‌ها و توانمندی‌هایشان می‌توان جزو حقوق‌حقه‌ آنها در نظر گرفت. مدارج و مراتبی همچون حضور در مقام وزارت، معاون اولی رئیس‌جمهور یا حتی جایگاه ریاست‌جمهوری، که چندان دور از دسترس نیست؛ چرا که اگر به حضور و فعالیت زنان در سایر جوامع و کشورها نگاهی بیندازیم، می‌بینیم سایر کشورها با باور به توانایی و کارآمدی زنان از آنها در پست‌هایی همچون نخست‌وزیر یا رئیس‌جمهور نیز بهره‌ برده‌اند. زنانی مثل تاریا هالونن، مری مک آلیس، دوریس لوتارد، دالیا گربوسکایته، دیلما روسف، لورا چینچیلا، کولیندا گرابار-کیتاروویچ و آنگلا مرکل روسای سابق جمهور فنلاند، ایرلند، سوئیس، لیتوانی، برزیل، کاستاریکا‌، کرواسی و صدر‌اعظم آلمان این مهم را ثابت کرده‌اند که در عرصه فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی حتی در سطوح بالای مدیریتی تفاوتی میان زنان و مردان نیست و این فقط توانایی و کارآمدی است که مشخص می‌کند کدام‌یک باید در مدارج مدیریتی قرار گیرند. با این حال در ایران وضعیت دگرگونه است و چنین نگاهی به زنان حداقل در سطوح بالا وجود ندارد و زنان در بالاترین پست‌‌ها در حد معاون رئیس‌جمهور، نماینده مجلس و بعضا مدیرکل حضور داشته‌اند ولی حضور در مدارجی همچون وزیر برای آنها تعریف نشده است. آنچه مسلم است اینکه هنوز نگاه واحدی نسبت به حضور و مشارکت زنان در مدارج مدیریتی و اجرایی وجود ندارد و هستند جریاناتی که اساسا اعتقادی به مشارکت فعال زنان در عرصه‌های مختلف مدیرتی ندارند و صرفا کارکرد زنان را در چارچوب خانه تعریف می‌کنند. لذا تا زمانی که این نگاه واحد صورت نگیرد نمی‌توان انتظار حضور زنان را در مدارج بالای مدیریتی داشت.  زنان از دولت خاتمی تا روحانی  حضور و مشارکت زنان در مناصب مدیریتی پس از انقلاب بسیار پر‌رنگ‌تر و بیشتر از دوران پیش از انقلاب است. چنانکه در این 42 سال زنان حضور مشخص و موثرتری در عرصه‌های مختلف داشته‌اند و حتی در مواقعی نیز از مردان پیشی گرفته‌اند. تاریخچه حضور و نقش زنان در دولت‌های پس از انقلاب به دولت اصلاحات و دوره ریاست‌جمهوری سید‌محمد خاتمی می‌رسد. جایی که معصومه ابتکار، ریاست سازمان محیط‌زیست را به‌دست گرفته و پس از او با تاسیس مرکز مشارکت زنان ریاست‌جمهوری، زهرا شجاعی به ریاست این مرکز انتخاب شد. در دولت احمدی‌نژاد انتصاب‌ها گسترش یافت و برای نخستین‌بار یک زن هر چند مدتی کوتاه اما به وزارت راه یافت. مرضیه وحید‌دستجردی زنی بود که نامش در دولت دهم به عنوان وزیر بهداشت مطرح و خیلی زود از این منصب کنار گذاشته شد. هر‌چند احمدی‌نژاد، سوسن کشاورز و فاطمه آجرلو را نیز برای وزارتخانه‌‌های بهداشت و رفاه به مجلس معرفی کرد؛ اما رای نیاوردند. اما جز آنها نیز بودند زنانی که در دولت احمدی‌نژاد فعالیت کنند. آزاده اردکانی، مینو کیانی‌راد، مریم مجتهد‌زاده، فاطمه بداغی، نسرین سلطانخواه و فرحناز ترکستانی از دیگر زنانی بوده‌اند که در معاونت‌ها یا مراکز دیگر زیر‌مجموعه ریاست‌جمهوری به کار گرفته شدند. با روی کارآمدن دولت روحانی این انتظار می‌رفت که وی از زنان در مدارجی بالاتر از معاونت رئیس‌جمهوری بهره ببرد، اما او نیز صرفا به همین حد اکتفا کرد و جز معاونت رئیس‌جمهور، زنانی را تحت‌عنوان سفیر منصوب کرد. الهام امین‌زاده معاونت حقوقی دولت نخست روحانی، معصومه ابتکار رئیس سازمان محیط‌زیست و معاون امور زنان و خانواده، مرضیه افخم سخنگوی وزارت امور خارجه‌، شهیندخت مولاوردی دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور حقوق شهروندی، لعیا جنیدی معاون حقوقی رئیس‌جمهور در دولت دوم نیز از زنان مطرح دولت روحانی بوده‌اند. هر چند در مراتب پایین‌تر در حد زیر‌مجموعه وزارتخانه‌ها نیز زنانی همچون فریبا محمدیان، ژاله فرامرزیان، مریم حضرتی‌، راضیه لک، فاطمه مهاجرانی، فرزانه شرفبافی و زهرا احمدی‌پور نیز حضور داشته‌اند. حال این پرسش مطرح است که در دولت سیزدهم به ریاست سید‌ابراهیم رئیسی زنان چه جایگاهی خواهند داشت؟ آیا رئیسی قید همکاری با زنان در دولت را خواهد زد یا آنها را در بخش‌هایی همچون وزارت یا معاونت به کار خواهد گرفت؟ شنیده‌ها از احتمال حضور مرضیه وحید‌دستجردی در دولت رئیسی خبر می‌دهند باید دید نوع رویکرد دولت رئیسی به زنان و فعالیت‌هایشان چگونه خواهد بود.  عدالت جنسیتی در دولت روحانی معاون امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری «جشنواره زن و علم» و دوره کار، مهارت و نوآوری (کمند) را از زمینه‌های همکاری معاونت زنان و خانواده ریاست‌جمهوری دانست و اظهار داشت:  دوره کمند در دانشگاه‌های کشور در حال برگزاری است و طی آن دختران در ترم آخر تحصیلی در دوره‌های مهارت‌آموزی حضور می‌یابند؛ ضمن آنکه ما همکاری برای برگزاری دوره «سفیران فرهنگی» همکاری داریم. این دوره برای مهارت‌افزایی کانون‌های دانشجویی است. معصومه ابتکار در اختتامیه چهارمین جشنواره ملی زن و علم جایزه مریم میرزاخانی، برگزاری جشنواره پروین اعتصامی را از دیگر زمینه‌های مشارکت این معاونت نام برد که به‌زودی برگزار خواهد شد. وی افزود: سپهر علمی کشور ستاره‌های درخشانی از جنس زنان و مردانی دارد که جست‌وجوگر حقیقت و دانایی بوده‌اند و با وجود همه سختی‌ها و دشواری‌ها در این مسیر موفقیت‌های چشمگیری داشته‌اند و دستاوردهای خوبی برای کشور چه در زمینه علوم کاربردی و چه در زمینه علوم محض به‌وجود آوردند و تاحدی می‌توانیم در چنین جشنواره‌هایی قدر زحمات آنها را بدانیم. ابتکار بیان کرد: در دولت یازدهم و دوازدهم رویکرد راهبردی برای عدالت جنسیتی و توجه به جایگاه زنان و مشارکت گسترده آنها در مراحل مختلف توسعه پایدار، سیاستگذاری‌های علمی و مدیریتی کشور فراهم شد؛ به طوری که تعداد مدیران زن که همه آنها در نظام دانشگاهی تحصیل کرده‌اند، از حدود ۵ درصد در سال ۹۲ با یک سیاستگذاری درست و برنامه‌های آموزشی، امروز به بیش از ۲۵ درصد رسیده است. وی با اشاره به ابلاغ بخشنامه‌ای برای مشارکت زنان عنوان کرد: اخیرا بخشنامه‌ای برای حمایت از اساتید و اعضای هیات علمی که فرزند‌آوری داشته‌اند که این امر اتفاق مهمی برای جامعه دانشگاهی، که زنان همزمان بتوانند تعادل میان کار و خانه را ایجاد کنند و برای رشد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خود تلاش کنند و در عین حال در جمع خانه بتوانند نقش‌آفرینی درستی داشته باشند. ضمن آنکه زنان در شرکت‌های دانش‌بنیان حضور چشمگیری داشته‌اند.