عظیمی‌نژاد: موسیقی مقامی را دوباره احیا می‌کنیم / حکایت خاک تا افلاک در کنسرت «ریشه‌های واژگون»

به گزارش نامه نیوز، تمرین کنسرت «ریشه‌های واژگون» عصر روز گذشته 6 مهر 1393 در فرهنگسرای نیاوران برگزار شد. در این تمرین آریا عظیمی‌نژاد آهنگساز و نوازنده سه‌تار، سیداحمد حسینی نوازنده دوتار و فرهاد سفری نوازنده سازهای کوبه‌ای حضور داشتند. پس از تمرین‌های گروه آریا عظیمی‌نژاد به توضیحاتی در خصوص کنسرت «ریشه‌های واژگون» پرداخت و گفت: کنسرت ما بر اساس فضاهای بداهه و ساخت توامان موسیقی شکل گرفته است. پایه و اساس موسیقی در این کنسرت دو تار و موسیقی کتولی است. ما سه‌تار و دو تار را از آن رو کنار هم قرار داده‌ایم که ریشه‌های مشترکی دارند. به احتمال بسیار زیاد ساز سه تار از نشات گرفته از ساز دو تار و تکامل‌یافته آن است. وی ادامه داد: ما در این کنسرت سه تار را به عنوان نسل بعدی دو تار و هم‌خانواده آن کنار هم قرار می‌دهیم و به ریشه‌های مشترک‌شان اشاره می‌کنیم. کلیت این موسیقی در موسیقی کتولی استوار است و سه‌تار بر اساس موسیقی مقامی پیش می‌رود. عظیمی‌نژاد درباره بخش‌های این کنسرت اظهار کرد: بخش نخست «خاک» نام دارد و موسیقی درونی و شخصی را ارائه می‌دهد. در این بخش تاریک و نمور بودن موسیقی را نشان می‌دهیم. سید احمد حسینی آزارهایی را در این بخش می‌خواند که معمولا در خلوت و تنهایی خوانده می‌شود. وی ادامه داد: فضای بخش نخست کنسرت ما شنونده را از سرعت و ریتم تند زندگی امروز دور می‌کند. ما در این بخش سعی می‌کنیم شنونده از هیاهوی دنیای امروز دور و با طبیعت همراه شود. عظیمی‌نژاد تاکید کرد: در حال حاضر تنها موسیقی که با طبیعت همگام باشد موسیقی مقامی است چرا که منشاء آن طبیعت است و زندگی کم‌تنشی را تجربه می‌کند. وی با اشاره به بخش دوم این کنسرت گفت: «افلاک» نام بخش دوم کنسرت ماست. ما بخش نخست را خاک نامیدیم اما در بخش دوم رهاتر به اجرای موسیقی می‌پردازیم تا نشان دهیم در آسمان امکان مانور و تحرک بیشتری وجود دارد. عظیمی‌نژاد ادامه داد: در این بخش فرهاد سفری با سازهای کوبه‌ای که خود ابداع کرده ما راه همراهی می‌کند. در ادامه سید احمد حسینی نوازنده دوتار و خواننده موسیقی کتولی به بیان توضیحاتی درباره موسیقی در منطقه کتول پرداخت و گفت: موسیقی کتولی 3 مقام دارد هرایی‌ها، راست‌مقام‌ها و کله‌کج‌ها. کله‌کج‌ها اوج موسیقی کتولی است که درون‌گرایانه است. شعر در موسیقی کتولی دو بیتی است و ما دوبیتی‌هایی که سینه به سینه نقل شده‌اند را با اندکی تغییر می‌خوانیم. حسینی با اشاره به اجرا دی کنسرت «ریشه‌های واژگون» اظهار کرد: آنچه ما در این کنسرت اجرا می‌کنیم با اجرای موسیقی از سوی کتولی‌های بومی متفاوت است. ما اجرا را لطیف‌تر کرده‌ایم. کتولی‌های بومی سخت‌تر و قدرتمند‌تر می‌خوانند و می‌نوازند. موسیقی آنها اندکی خشن است. در حال حاضر ارتباط آنها با موسیقی در منطقه کتول کم شده که علت اصلی آن همین خشن بودن اجرای موسیقی است. در ادامه آریا عظیمی‌نژاد درباره تطبیق موسیقی مقامی با موسیقی سه‌تار گفت: در واقع ما در این کنسرت «شور» و «دشتی» می‌نوازیم و پرده‌بندی‌ها کاملا با موسیقی ردیف منطبق است. وی درباره علت انتخاب عنوان «ریشه‌های واژگون» گفت: «ریشه‌ها» همان موسیقی مقامی است. ما از واژه «واژگون» استفاده کردیم چرا که با واژگون کردن هر چیزی از دل خاک می‌توان آن را احیا و از آن استفاده کرد. ما می‌خواهیم ریشه‌ها را که همان موسیقی مقامی هستند؛ از دل خاک بیرون بیاوریم و از آنها استفاده کنیم. عظیمی‌نژاد با اشاره به محبوبیت موسیقی مقامی در میان مردم گفت: تجربه نشان می‌دهد که استفاده از موسیقی مقامی همیشه مورد توجه مردم قرار می‌گیرد. بارها در موسیقی فیلم‌هایی که ساخته‌ام از موسیقی مقامی استفاده کرده‌ام که مورد استقبال قرار گرفته است. موسیقی مقامی در ناخوادآگاه مردم قرار دارد و در میان مردم نهادینه شده است. البته برای استفاده امروزی از این موسیقی باید شکل و فرم ارائه آن را به‌روز کرد. این نوازنده سه تار با اشاره به مشکلات موسیقی مقامی تاکید کرد: وسعت کم سازها و ملودی‌ها موجب تکرار زیاد در موسیقی مقامی است. همین امر موجب مهجور ماندن موسیقی مقامی شده است. ما در ریشه‌های واژگون مجموعه‌ای زنجیروار ارائه خواهیم داد که آغازش با موسیقی کتول است. امیدوارم استادان دیگری در موسیقی مقامی وارد این مجموعه شوند تا آن را ادامه دهیم. این آهنگساز با اشاره به برنامه‌های دیگرش گفت: امسال قصد دارم بازنگری کلی نسبت به موسیقی‌هایی که ساخته‌ام انجام دهم. بر همین اساس کنسرتی را در زمستان امسال با اجرای قطعات بی‌کلام و باکلامی که در این سال‌ها ساخته‌ام به روی صحنه می‌بریم. در این کنسرت خواننده‌هایی حضور دارند که در این سال‌ها با من همکاری داشته‌اند. سید احمد حسینی درباره تفاوت‌های دو تار خراسانی، ترکمنی و کتولی گفت: هر چه از شرق به غرب می‌رویم دو تار از زیر به بم می‌رود. دو تار کتولی بینابین زیر تا بم موسیقی دوتار است. پرده‌بندی، فواصل موسیقایی و نوع نواختن دو تار کتولی متفاوت است. وی ادامه داد: در دو تار نوازی خراسان پیوستگی در پنجه زدن داریم. سکوت و آکسان در دوتار نوازی خراسان نیست اما در میان دو تار نوازان کتولی رایج است. ترکمن‌ها از نظر تکنیک پنجه‌زدن به ما نزدیک‌ترند. در موسیقی کتولی تک مضراب‌ها و پنجه‌های سنگین شاخصه اصلی است. این نوازنده کتولی تاکید کرد: شعر در کتول دو بیتی است.در موسیقی خراسان یک حکایت در قالب 10 بیت شعر خوانده می‌شود. در بخش دیگری از این نشست فرهاد سفری نوازنده سازهای کوبه‌ای در کنسرت ریشه‌های واژگون گفت: در اجرای این کنسرت در کنار ساز تنبک، برخی از سازهای ابداعی خودم را نیز مورد استفاده قرار می‌دهیم. «دژبراز»، «زروان»، «بادیه» و «کارنگ» سازهایی هستند که در این کنسرت به عنوان سازهای کوبه‌ای نواخته می‌شوند. صداهایی در ذهنم بود که با تغییر شکل برخی‌ سازها به سازهای جدیدی رسیدم. زمان زیادی لازم است که این سازها جا بیفتند. سازهای کوبه‌ای را دوست داشتم و احساس می‌کردم با تغییر حالت‌های فیزیکی می‌توان به صداهای تازه‌ای رسید. با این حال و با وجود ساختن سازهای جدید هنوز محبوب‌ترین سازم تنبک است. کنسرت «ریشه‌های واژگون» در روزهای 12، 13 و 14 مهر در سالن اصلی فرهنگسرای نیاوران برگزار می‌شود.

منبع: تسنیم