برای سلامت روانی کودک حتما به او مفاهیم شرم و حیا را بیاموزید

در این مقاله ما به شما راه‌حل‌هایی کلیدی را می‌آموزیم که به مدد آن‌ها می‌توانید به بهترین شکل ممکن فرزندتان را در مسیر این یادگیری همراهی کنید.

از صفر تا ۲ سالگی؛ نوزادان شرم و حیا را نمی‌شناسند

از بدو تولد تا ۲ سالگی، کودک دوره‌ای مملو از تغییرات را پشت سر می‌گذارد. اگر در ابتدا، خود را از مادرش متمایز نمی‌کند، بعد از گذشت ماه‌ها، از طریق اعمال و رفتار اطرافیان، کاملاً بر بدن خود آگاه می‌شود. زمانی‌که نوزاد را بغل یا نوازش می‌کنیم یا برای آرام کردن او، وی را در آغوش خویش تکان می‌دهیم، ناخودآگاه تماس بدن کودک با بدن والدین، منجر به رشد او می‌شود و در ادامه، رابطه‌اش با دیگران تغییر می‌کند: او تبدیل به موجودی کوچک می‌شود که با جهان اطرافش ارتباطی تنگاتنگ دارد.

از تعویض پوشک کودکتان نزد دیگران بپرهیزید

معمولاً کودک از بدو تولد دوست دارد که برهنه باشد. هنگام حمام و تعویض پوشک، از این‌که آزاد است لذت می‌برد و دلش می‌خواهد تا پاهای کوچکش را با خوشحالی تکان دهد! برهنگی هیچ مشکلی برای او ایجاد نمی‌کند، چون او حیا را نمی‌شناسد! سپس زمانی‌که چهاردست و پا رفتن را آغاز می‌کند، معمولاً بدون شرمندگی با پاهای لخت در خانه می‌چرخد و حتی در تابستان، برهنه در خانه یا حیات برای خودش گردش می‌کند. این مساله نه برای او و نه برای والدین،‌ چیز عجیب و غریبی نیست و البته مزاحمتی نیز ایجاد نمی‌کند!

با این حال، از همان ماه‌های اول باید به حریم شخصی او احترام بگذارید زیرا حیا ذاتی نیست (حتی اگر برخی از کودکان از دیگران باحیاتر باشند) بنابراین لازم است تا والدین کمر همت ببندند و این مساله مهم را به کودک بیاموزند. به‌عنوان مثال، از تعویض پوشک کودکتان نزد دیگران بپرهیزید.

کودکان ۲ تا ۶ سال؛ شروع یادگیری شرم و حیا

از سن ۲ سالگی، کودکان بین پسرها و دخترها تمایز قائل می‌شوند. روانشناسان کودک بر این باورند که این دوره به‌طور طبیعی باعث می‌شود والدین رفتار خود را هدایت کنند. به‌عنوان مثال، پدر می‌تواند به دختر کوچک خود بگوید که دیگر نمی‌تواند با او حمام کند چون دیگر بزرگ شده ‌است. اما این مانع از آن نمی‌شود که آن‌ها در تابستان با هم در آب استخر یا کنار دریا خوش نگذرانند.

در حدود ۴ سالگی، کودک وارد دوره «ادیپ» می‌شود که نه‌تنها شامل ابراز عشق به والدین جنس مخالف خود است، بلکه با دوگانگی، آشتی، طرد شدن و نزدیکی و اختلاط با هر یک از دو والد همراه است. نقش شما در این مرحله ضروری است چون دقیقاً همین مرحله زمان اعمال برخی ممنوعیت‌ها با محارم است.

اگر در رفتار او مشاهده کردید که دلش می‌خواهد به جای پدر یا مادر باشد، یعنی جای شوهر مادر یا همسر پدر باشد، به وضوح و قاطعیت به او توضیح دهید که او نمی‌تواند با پدر یا مادرش و حتی عمو و عمه‌اش یا دایی و خاله‌اش چنین رابطه‌ای داشته باشد.

اغلب در این سن است که کودکان تمایل دارند تا به تنهایی لباس بپوشند. از این خواسته استقبال و حتی او را تشویق کنید! وی قطعاً از این استقلال عمل به وجد می‌آید و در ادامه به خویش افتخار می‌کند که دیگر لازم نیست نزد دیگران بدنش را برهنه کند.

کودک ۶ سال؛ آشنایی کامل با مفاهیم شرم و حیا

حدوداً در سن ۶ سالگی، کودکی که مراحل فوق را پشت سر گذاشته است،‌ دقت و توجه خود را به سمت یادگیری این دو مفهموم معطوف می‌کند. او عزم خود را جزم می‌کند که باحیا باشد. در حالی که قبلاً بدون هیچ مشکلی برهنه در منزل قدم می‌زد، در این سن نه‌تنها این عادت را ترک می‌کند بلکه حتی گاهی از شما می‌خواهد که در توالت به او کمک نکنید.

روانشناسان کودک معتقدند که اگر او دیگر حضور شما را در حمام هنگام دوش گرفتن یا لباس پوشیدن نمی‌خواهد، این نشانه بسیار خوبی است و باید از آن خشنود باشید. این رفتار کودک نشان می‌دهد که او درک کرده است که بدنش به خودش تعلق دارد. با احترام به خواسته او، به کودک اعلام می‌کنید که وی را به‌عنوان یک فرد کامل می‌شناسید و این گامی بزرگ در جهت شکل‌گیری و رشد استقلال کودک است.

حیا: والدین باید ممنوعیت‌هایی را برای فرزند خود تعیین کنند

والدین باید خود را با رشد کودکشان تطبیق دهند. به‌عنوان مثال، مادر به دختر کوچک خود نشان دهد که چگونه خود را در توالت تمیز کند و پدر به پسر کوچک خود بیاموزد که چگونه خود را بشوید.

روانشناسان معتقدند که این وظیفه والدین است تا قوانینی را برای کودک تعیین کنند: این‌که اگر استثنائاً شبی بیمار بود، می‌تواند در کنار والدین بخوابد یا اگر کسی در توالت بود،‌ نباید در را بی‌درنگ باز کند، بلکه باید تا خارج شدن این فرد صبر کند و منتظر بماند.

فراگیری حیا بیش از هر چیز به تعیین حقوق، ممنوعیت‌ها و نیز محدودیت‌هایی مربوط به بدن و حریم خصوصی کودک وابسته است. به‌عنوان مثال لگن دستشویی او را به‌جای این‌که در وسط سالن رها کنید، آن‌را در توالت یا حمام قرار دهید تا کودک محل درست اجابت مزاج را بیاموزد.

از او بخواهید که بدن خود را نزد دیگران بپوشاند حتی زمانی‌که در حضور افراد خانواده قرار دارد. چون کودک با یادگیری حیا می‌آموزد که چگونه به خویش و بدن خویش احترام بگذارد و اجازه ندهد که فرد دیگری بدنش را لمس کند یا آسیبی به او برساند.

کودک به‌طور طبیعی درک می‌کند که همه باید به حریم خصوصی او احترام بگذارند. او در ادامه یاد می‌گیرد که چگونه از خود محافظت کند و چگونه موقعیت‌های عادی و غیرطبیعی را از هم تشخیص دهد. کودکی که به این مرحله برسد،‌ قطعاً‌ به حریم شخصی دیگران نیز احترام می‌گذارد.