نگاهی به دنیای ترجمه در روز جهانی ترجمه

ترجمه دنیایی روشن و رنگارنگ با امکانات فراوان برای یادگیری، رشد و به اشتراک گذاشتن دیدگاه‌های مسالمت‌آمیز برای بشریت بر اساس احترام متقابل ایجاد می‌کند. مترجمان تلاش می‌کنند تا جهان را با شکستن موانع زبانی کوچک کرده تا همه از این جهان پهناور با ادبیات زبان خود لذت ببرند.

به گزارش نامه نیوز، ترجمه‌ فرصت‌های در حال رشد برای سفرهای بین‌المللی و جهانی شدن بازارهای تجاری را به علاقه‌مندان نشان می‌دهد. معلمان، متخصصان منابع انسانی، افسران انتظامی، پزشکان، داروسازان، متخصصان بازاریابی، سربازان و بسیاری دیگر در سراسر جهان اگر قدرت به اشتراک گذاشتن معلومات خود را با دیگر افراد در سراسر جهان نداشته باشند هیچ‌وقت علم گسترش نخواهد یافت. ترجمه موجب تسهیل ارتباط کلمه‌ها، جمله‌ها و ایده‌ها نه فقط بین افراد بلکه بین ملت‌ها می‌شود.

روز جهانی ترجمه در سال ۱۹۵۳ توسط فدراسیون بین‌المللی مترجمان (FIT) نامگذاری شد و سپس در سال ۱۹۹۱ هیات روابط عمومی FIT به طور رسمی ۳۰ سپتامبر (هشتم مهر) را روز بین‌المللی ترجمه اعلام کرد. این مراسم سالانه، فرصتی برای ادای احترام به کار مترجمان بوده و شامل مجموعه‌ای از رویدادهای اختصاصی، سمینارها و سمپوزیوم‌ها در سراسر جهان است و هدف از آن آشکارسازی اهمیت ترجمه برای عموم و نقش مترجم در گستردگی جهانی‌سازی را مشخص می‌کند. از زمان تصویب هر سال نامی برای این روز انتخاب شده که عنوان روز ترجمه در سال ۲۰۱۲ "ترجمه و ارتباطات بین فرهنگی"، سال ۲۰۱۳ "ترجمه فراتر از موانع زبانی"، سال ۲۰۱۴ "حقوق زبانی ضرورتی برای حقوق بشر"‌، سال ۲۰۱۵ "تغییر چهره ترجمه و تفسیر"‌ و سال ۲۰۱۶ "ترجمه و ارتباط جهان‌ها" بوده است. برای سال ۲۰۱۷ پیشنهادات ذیل ارائه شده است:

نقش ترجمه و تفسیر در توسعه زبان

ترجمه و بقای فرهنگ‌های اقلیت

ترجمه و محلی‌سازی - نیروی محرک جهانی شدن

روز بین‌المللی ترجمه مصادف با روز مراسم سنت جروم اولین مترجم کتاب مقدس از زبان عبری به زبان لاتین است.

ترجمه جروم نه فقط به خاطر اینکه محقق کتاب مقدس است ستوده شده بلکه زبان‌شناسان امروزی به دلیل استفاده صحیح وی از متن اصلی و وفاداری به متن، ترجمه جروم را باارزش می‌دانند. جروم برای تصحیح اشتباهات خود سال‌ها ترجمه خود را با نسخه اصلی مطابقت داده و بعد از ۲۳ سال ترجمه از کتاب مقدس را ارائه کرد. ترجمه جروم سال‌ها به عنوان نسخه اصلی در مطالعات تحقیقی و ترجمه کتاب مقدس مورد استفاده قرار گرفته است.

ترجمه

چون در حال حاضر کل جهان بر اساس اشتراک اطلاعات و پیشرفت‌های ارتباطی با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند، ترجمه یکی از مشاغل مهم دنیای امروز محسوب می‌شود. ترجمه نقش مهمی در عملکرد شرکت‌های بین‌المللی و دولت‌ها دارد. در تاریخ بشری نمونه‌های زیادی از ترجمه غلط وجود دارد که موجب جنگ‌ و یا از بین رفتن روابط تجاری شده است. پس ترجمه فرآیند انتقال کلمات به زبان دیگر نیست بلکه به معنای انتقال معنایی و مقصود است و همین دلیلی برای ترجمه محتوا به شیوه‌ای حرفه‌ای توسط مترجم مسلط به زبان مبدا و زبان مقصد است. ترجمه متون به صورت کلمه به کلمه بر پیامد پایانی در زبان مقصد تأثیر دارد و ممکن است برای درک بهتر یک جمله کوتاه از زبان مبدا به صورت جمله کوتاه در زبان مقصد نوشته نشود و نیازمند توضیحات بیشتری باشد.

انواع مختلف ترجمه

ترجمه عمومی: ترجمه‌های عمومی نسبت به دیگر متون پیچیدگی کمتری دارند و زبان مورد استفاده در آنها ساده است. در این ترجمه‌ها اصطلاح خاص یا فنی استفاده نمی‌شود، اما باز هم برای ترجمه آنها نمی‌توان از ابزارهای ترجمه استفاده کرد و ترجمه‌ای خوب ارائه داد و نیازمند مترجم انسانی است.

ترجمه اداری: ترجمه متون اداری بسیار گسترده است و برای ترجمه آنها نیازمند درک اصطلاحات رایج و متون مورد استفاده در کسب و کارها و سازمان‌های اداری و اجرایی هستیم.

ترجمه تجاری: ترجمه تجاری شامل انواع اسناد مورد استفاده در دنیای کسب و کار مانند نامه‌ها، حساب شرکت‌ها، اسناد مناقصه، گزارش سالیانه و غیره است. اغلب ترجمه‌های تجاری نیازمند مترجمان متخصص با آگاهی از اصطلاحات استفاده‌شده در کسب‌وکار جهانی است.

ترجمه مالی: ترجمه متن مالی مورد استفاده در بانکداری، سهام، کالاها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری است.

ترجمه حقوقی: ترجمه حقوقی نیازمند مترجمان بسیار آموزش‌دیده و باتجربه است، چون شامل ترجمه اسناد قانونی مانند مقررات، قراردادها و معاهدات است. در این ترجمه مترجم نه تنها باید به هر دو زبان مسلط باشد بلکه نیاز به درک قانونی و درک فرهنگی در زبان مقصد و مبدا است.

ترجمه ادبی: ترجمه ادبی شامل ترجمه داستان، شعر و نمایش است. یک مترجم ادبی باید توانایی ترجمه احساسات، اختلافات فرهنگی، طنز و سایر عناصر ظریف مورد نیاز در کار ادبی را نیز داشته باشد.

ترجمه پزشکی :ترجمه‌های پزشکی نیز بسیار پیچیده است و شامل ترجمه بسته‌های پزشکی، کتاب‌های درسی، کتابچه‌های تجهیزات پزشکی و برچسب زدن دارو است. برای این ترجمه نیز تخصص لازم است.

ترجمه رایانه‌ای: افراد اغلب به ابزار ترجمه رایگان و سریع برای ترجمه عبارات یا اسناد نیاز دارند. اما در پشت ابزار ترجمه آنلاین، یک برنامه نرم‌افزاری است. این برنامه متن را با توجه به قوانین زبانی از پیش تعریف‌شده به زبان هدف بازسازی می‌کند. این ابزارهای ترجمه هیچ‌وقت متنی دقیق و کامل با اصول زبان مقصد ترجمه نمی‌کنند و هرگز جایگزین مترجم انسانی نمی‌شوند و فقط متنی با زبان مادری ارائه می‌دهند.

نرم‌افزار ترجمه: نرم‌افزاری است که بر روی رایانه نصب می‌شود و تا حدودی مشابه ترجمه آنلاین است.

حال مشخص شد که چرا ترجمه آزاد معمولا برای اکثر ترجمه‌ها مناسب نیست و داشتن یک مترجم حرفه‌ای برای ترجمه دقیق و خوب لازم است و به همین دلیل ترجمه‌های نامناسب مشکلات زیادی برای سازمان‌ها، اشخاص و کشورها ایجاد می‌کنند.

عوامل تاثیرگذار بر ترجمه:

عوامل فرهنگی

این عوامل در درک مفاهیم ترجمه ضروری هستند و در واقع زبان و فرهنگ با یکدیگر ارتباط مستقیم دارند. عوامل فرهنگی شامل ترکیب، ایدئولوژی، مذهب، زبان، لهجه، هنر و سواد است. نهادها و رسوم بسیاری در یک فرهنگ وجود دارند که در سایر فرهنگ‌ها وجود ندارند. باورهای اعتقادی عمیق و یا حتی تعهدات از فرهنگی به فرهنگ دیگر متفاوت است. هر یک از این واحدهای منحصربه‌فرد فرهنگی بر اساس روانشناختی مرتبط با کلمات در یک زبان با زبان دیگر متمایز شده و در زبان‌های دیگر تکرارنشدنی است. در واقع ترجمه‌ای حقیقی است که مترجم از فرهنگ هر دو زبان اطلاع کامل و کافی داشته باشد.

به طور مثال مخاطبان یک سایت در آمریکای شمالی، ایالات متحده و کانادا با وجود یکی بودن زبان اصلی تفاوت‌های فرهنگی دارند که بر برخی عبارات و کلمات تاثیر دارد. سرنوشت فرهنگی هر جامعه‌ای در جهان در گرو انتشار آن فرهنگ است و ترجمه یکی از عوامل ترویج تنوع فرهنگ‌ها و زبان‌ها است. مترجم باید از فرهنگ جامعه مقصد مطلع باشد تا بتواند معنای مفهومی از آنچه را ترجمه می‌کند در اختیار خواننده قرار دهد. در واقع این روش ارائه معنای مفهومی نیست و معنای فرهنگی مطلب ارائه می‌شود.

تابوها و تفاوت‌های ارزش

تابوها در یک فرهنگ می‌تواند در فرهنگ دیگر کاملا خنثی باشد. مترجم باید به معانی ارزش‌های اخلاقی و معنوی مرتبط با کلمات و نمادها در زبان حساس باشد تا معنای معادل آن در زبان دیگر را پیدا کند. این تفاوت فرهنگی کلمات در روابط سیاسی کشورها نیز تاثیر بسزایی دارد که بارها و بارها نمونه‌های مختلفی از آن را شنیده و یا شاهد بوده‌ایم.

عوامل سیاسی

عوامل سیاسی نیز در ترجمه نقش مهمی دارند و محیط سیاسی یک کشور یا منطقه تاثیر زیادی بر نحوه مشاهده و درک پیام از دیگر مناطق خواهد داشت. سیاست تحت تأثیر دین، انتخابات، جنگ‌ها، موقعیت جغرافیایی و بسیاری از عوامل دیگر قرار دارد.

عوامل اجتماعی

عوامل اجتماعی نیز بر شیوه زندگی افراد تاثیر دارند و این تاثیرات شامل ثروت، مذهب، عادت‌های خرید، سطح تحصیلات، اندازه خانواده، ساختار و تراکم جمعیت است. به این معنی که آنچه در یک کشور قابل قبول است در جای دیگری غیرقابل قبول است. این تاثیر بر تبلیغات مواد غذایی و امثال آن کاملا مشهود است.

نقش مترجمان در زمینه‌های مختلف

بازاریابی جهانی

زبان و ترجمه یکی از عوامل مهم در بازاریابی جهانی است و فقط به یک منطقه محدود نمی‌شود چون درک کامل از مخاطبان و گفت‌وگوی فرهنگی صحیح و مناسب از عوامل موفقیت در این زمینه محسوب می‌شود. معانی در هر دو زبان منبع و مقصد بخصوص در ترجمه‌های تجاری تحت تأثیر فرهنگ قرار دارد. به این معنی که ترجمه ساده باید ظرافت‌های فرهنگی در خود داشته باشد تا معنای مخالف از آن برداشت نشود. بنابراین ترجمه بدون مفهوم فرهنگی به ویژه هنگامی که معانی حیاتی هستند خطرناک خواهد بود. یکی دیگر از ویژگی‌های ارتباطات تجاری ارائه اطلاعات متقاعدکننده به مصرف‌کنندگان است. آگهی‌هایی که برای اخبار مهم طراحی شده‌اند حاوی کلمات کلیدی قابل توجه برای تاثیرگذاری بیشتر است. چگونگی تاثیر این اطلاعات مهم به شیوه ارائه آن بستگی دارد. برقراری ارتباط بهتر نیاز به زبان قابل فهم دارد.

نهاهای چندملیتی

تاثیر ترجمه بر نهادهای چندجانبه نیز کاملا مشهود است. سازمان ملل متحد یکی از سازمان‌های مهم دیپلماسی چندجانبه در کنار دیگر نهادها مانند بانک جهانی و سازمان تجارت جهانی است. با توجه به اینکه سازمان ملل متحد شرکت‌کنندگانی در بخش‌های مختلف از سراسر جهان (۱۹۲ کشور عضو) دارد پس نیاز به برقراری ارتباط و بحث در مورد برخی مسائل بین‌المللی باید با کمک مترجمان شفاهی انجام شود. ترجمه در این سازمان معتبر بین‌المللی نقش سیاسی و فرهنگی مهمی در روند مذاکرات و روابط دیپلماتیک بین کشورهای عضو دارد.

ترجمه در دیپلماسی چندجانبه

در دیپلماسی دوجانبه، درک فرهنگ طرف مقابل فرصتی برای دیپلمات‌ها و مترجمان برای کشف آداب و رسوم، هنجارها و زبان ایجاد می‌کند. دیپلمات‌ها همواره سعی دارند اطلاعاتی در مورد فرهنگ مقابل داشته باشند تا بتوانند با همتایان محلی به گونه‌ای رفتار کنند تا حساسیتی ایجاد نشود. ترجمه در دیپلماسی دو جانبه شامل احترام به برخی از تفاوت‌های فرهنگی است که اغلب آنها مورد غفلت قرار گرفته‌اند.

مفاهیم پایه به معنای چیزهای مختلف در فرهنگ‌های مختلف است. در روابط چندجانبه زمانی که مفاهیم متمایز با فرهنگ جامعه مقصد باشد نتیجه آن انتقادات شدید خواهد بود و زمانی که چند کشور با فرهنگ مشابه در مورد یک موضوع نظر مشابه داشته باشند آن موضوع به دیگر کشورها نیز تحمیل خواهد شد.

شرکت‌های چند ملیتی

ترجمه برای شرکت‌هایی که در کشورهای مختلف شعبه‌های متعدی دارند بسیار حیاتی است. گاهی اوقات این شرکت‌ها نیازمند انتقال یا جمع‌آوری اطلاعات از همه کارکنان یا شعبه‌های دیگر خود در سراسر جهان هستند. علاوه بر این مورد آنان مذاکراتی با دولت‌های بین‌المللی یا سایر شرکت‌های محلی دارند و باید ترجمه صحیح پیشنهادات و درخواست‌ها صورت پذیرد.

امور خارجی یک ملت

دیپلماسی بین‌المللی در جهان امروز از مهم‌ترین موضوعات کشورهای مختلف است. در بسیاری از اوضاع رهبران جهان در نظر دارند عقاید خود را در مورد اتفاقات سایر نقاط جهان مطرح کنند و نیازمند مترجمان هستند.

تبادل فرهنگی

ترجمه‌های مختلف هنری مانند موسیقی، فیلم و ادبیات در یک منطقه برای فراگیر و جهانی شدن باید ترجمه شوند. از این نمونه می‌توان به زیرنویس فیلم اشاره کرد که پدیده‌ای جدید در صنعت فیلمسازی ایجاد کرده است. البته ناگفته نماند ترجمه موسیقی و یا کتاب در انحصار نویسنده اصلی است.

انتقال اخبار

ترجمه اخبار به صورت انلاین موجب آگاهی از رویدادهای مختلف در سراسر جهان شده و این رویدادها از سراسر جهان توسط آژانس‌های خبری منتشر می‌شوند. اگر ترجمه مناسب در این زمینه انجام نشود اخبار مبهم و غیرقابل اعتماد خواهد بود. هدف اصلی ارتباطات جمعی، گسترش اطلاعات از طریق رسانه‌های مختلف است. این رسانه‌ها شامل تلویزیون، رادیو، روزنامه، مجله یا سایر ابزارهای مختلف مورد استفاده در تبلیغات است. از این طریق اطلاعات موثر در قالب اخبار برای عموم منتشر می‌شود و ترجمه نقش زیادی در این انتقال دارد.

گردشگری

گردشگران سراسر جهان به دلیل ناآشنا بودن با مقصد و ندانستن زبان مقصد سردرگم شده و یا فریب خورده‌اند. دلیل اصلی چنین تجربیات منفی وجود نداشتن ترجمه مناسب است. هنگامی که ما با ترجمه صحیح کشورمان را به گردشگران معرفی کنیم موفقیت دیگر روش‌های گردشگری خود را تضمین خواهیم کرد. با این روش نه تنها کشور به یک مقصد گردشگری محبوب تبدیل خواهد شد بلکه به افزایش درآمد کشور در زمینه جذب گردشگر نیز کمک خواهد کرد.

مترجمان متخصص

مترجمان متخصص در پزشکی

این مترجمان به ترویج ارتباط بین مدیریت بیمارستان و بیماران، انتشار مجلات بیمارستانی و بروشور اطلاعات بیمارستانی به زبان‌های مختلف کمک می‌کنند. مترجمان پزشکی دانش زیادی در مورد شرایط پزشکی و مکالمه در هر دو زبان، و همچنین جنبه‌های فرهنگی مربوط به نحوه دریافت اطلاعات بیمار دارند.

مترجمان متخصص در بومی‌سازی

بومی‌سازی شامل سازگاری کامل یک محصول برای استفاده در زبان و فرهنگ دیگر است. مترجم باید دارای سطح بالایی از دانش در مورد کاربران محلی محصول باشد.

مترجمان متخصص در کسب و کار

ترجمه تخصصی شامل ترجمه تخصصی در زمینه‌های مختلف از قبیل امور مالی، اقتصاد، بازاریابی و غیره است. مترجم یا مترجم شفاهی باید دانش آگاهانه از کسب و کارهای مربوطه و بازارها و رویدادهای کنونی داشته باشد. نمونه این نوع خدمات ترجمه تخصصی در بازارهای مالی است که شامل ترجمه اسناد مانند صورت‌حساب‌های مالی، گزارش‌های سرمایه‌گذاری متقابل، صورت‌حساب‌های قانونی و گزارش‌ها و دیگر موارد است.

مترجمان متخصص در کنفرانس

مترجمان کنفرانس در فدراسیون های بین‌المللی مانند WTO، بانک جهانی و غیره مشغول به کار هستند و این نهادها شرکت‌کنندگانی از سراسر جهان دارند. بعضی مواقع این مترجمان نیز به عنوان واسطه در کسب‌وکارهای بین‌المللی در کشورهای خارجی کار می‌کنند. مترجمان کنفرانس اغلب توانایی تفسیر حداقل دو زبان غیرفعال را به یک زبان فعال به عنوان مثال از اسپانیایی و فرانسوی به زبان انگلیسی دارند.

تاثیر ترجمه در یک کشور

مترجمان با تبدیل زبان کتبی یا کلامی به زبان مقصد، میان فرهنگ‌های مختلف ارتباط ایجاد می‌کنند. بنابراین، مترجمان نقش مهمی در انتقال نگرش‌ها و رفتارهای افراد خواهند داشت مخصوصا در مواردی که فرهنگ از بین رفته یا محدود شده باشد تغییراتی ایجاد خواهند کرد. در ارتباط با دیگر کشورها نه تنها ارتباط کلامی لازم است بلکه درک ارتباطات غیرکلامی نیز برای برقراری ارتباط با زبان‌های مختلف دیگر حائز اهمیت است.

زیرساخت‌های اقتصادی و آموزشی هر کشور به ترجمه و سیستم‌های ارتباطی بستگی دارد. بسیاری از کشورهای اروپایی به این نتیجه رسیده‌اند که سقوط بسیاری از شرکت‌ها به علت کمبود ارتباطات بوده است.

در دنیای دیجیتال امروز محصول یا خدمات یک کشور اغلب در بسیاری از کشورهای دیگر به فروش می‌رسد و اطلاعات فورا مرزها را پیموده و اختلاف زبانی از بین می‌رود. با این حال ما نمی‌خواهیم جوامع دیگر تفکر خود را بر ما تحمیل کنند. پس ترجمه باید به همه چیز در سراسر دنیا دسترسی ایجاد کرده و تنوع فرهنگی را نیز حفظ کند.

تنوع فرهنگی با تنوع زبانی ارتباط تنگاتنگی دارد. از دست دادن یک بخش از زبان به معنای از دست دادن بخشی از هویت فرهنگی است. در واقع ترجمه نقش مهمی در حفظ و یادگیری فرهنگ دارد.

جهانی شدن همکاری‌های بین‌المللی بیشتری ایجاد می‌کند و ناکامی در زمینه هماهنگ‌سازی فرهنگی، تنوع فرهنگی را تهدید می‌کند. برای دستیابی موثر به بازارهای جهانی باید محصولات و خدمات با حساسیت بیشتر نسبت به فرهنگ هدف به جای تحمیل محتوای فرهنگی منبع ترجمه شوند. این نوع ترجمه، به اصطلاح بومی‌سازی نام دارد و تنوع فرهنگی را پشتیبانی می‌کند.

زبان فراتر از موانع فیزیکی، مرزها و زمان است. ترجمه ادبیات و سایر مواد فرهنگی خاص، مانند فیلم با زیرنویس و یا دوبله آن متفاوت از موارد محلی است. در مقایسه با بومی‌سازی، این نوع ترجمه به طور معمول قصد دارد پنجره‌ای به فرهنگ منبع باز کرده و بینش‌های محلی را به اشتراک گذاشته و دیدگاه‌های دیگر از سراسر جهان را ارائه و تجربه فرهنگی از طریق زبان فراهم کند.

ترجمه محلی و منبع فرهنگی خاص موجب چالش فکری در ترجمه از جمله تطابق کلمات و عبارات در هر دو زبان می‌شود و فقط مترجمان ماهر قادر به ترجمه چنین متونی هستند که به ما کمک کنند فرهنگ خودمان را حفظ کنیم و از فرهنگ‌های دیگر نیز یاد بگیریم.

منبع: ایسنا