شب قدر کدام یک از این سه شب است؟

إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ * وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ * لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ * تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کُلِّ أَمْرٍ * سَلَامٌ هِیَ حَتَّیٰ مَطْلَعِ الْفَجْرِ؛

به یقین ما آن (قرآن) را در شب قدر نازل کردیم. و تو چه می دانی شب قدر چیست؟! شب قدر بهتر از هزار ماه است. فرشتگان و «روح» در آن شب به اذن پروردگارشان برای (تقدیر) هر امری نازل می شوند. شبی است سرشار از سلامت (و برکت و رحمت) تا طلوع سپیده.

(قدر/ 1تا 5)  

شب قدر (لیلة القدر)

شب قدر (لیلة القدر) شب است که در آن قرآن به یک باره (جدا از وحی تدریجی) بر محمد رسول‌الله نازل شده‌است که در تعالیم دین اسلام به صورت احتمالی شب پیش از روز ۱۹ یا ۲۱ یا ۲۳ ماه رمضان شب قدر دانسته‌اند.

ضربت خوردن پیشوا اول شیعیان علی بن ابی طالب نیز در روز ۱۹ و شهادت ایشان در روز ۲۱ ماه رمضان اتفاق افتاده است.

به بخشایش گناهان مسلمانان توسط خدا در شب قدر به صورت فوق‌العاده و استثنایی در صورت توبه آنان، در آیات، احادیث و روایات بسیار اشاره شده است. بنابر آموزه‌های اسلامی خوابیدن در شب قدر مذموم و شب‌زنده‌داری در آن سفارش شده‌است و دعا و استغفار به علت توجه فوق‌العاده خدا به بندگان برای بخشایش گناهان آنان در این شب توصیه شده‌است.

در پاسخ این سؤال، که چرا این شب، شب قدر نامیده شده، سخن بسیار گفته‌اند. بسیاری شب قدر را به معنی منزلت دانسته‌اند که قرآن با تمام قدر و منزلتش بر رسول والا قدر، و به وسیله فرشته صاحب قدر نازل گردید، برخی نیز قدر را اندازه‌گیری و تقدیر امور معنی کرده‌اند و برخی بخاطر قدر دانی از خداوند است.

إِنّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَة مُبارَکَة إِنّا کُنّا مُنْذِرینَ * فیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْر حَکیم؛

ما این کتاب مبین را در شبی پر برکت نازل کردیم، و ما همواره انذار کننده بوده‌ایم، در آن شب که هر امری بر طبق حکمت خداوند تنظیم و تعیین می‌گردد.

آیات ۳ و ۴ سوره «دخان» 

این بیان، هماهنگ با روایات متعددی است که می‌گوید: در آن شب، مقدرات یک سال انسان تعیین می‌گردد، و ارزاق و سرآمد عمرها، و امور دیگر، در آن لیله مبارکه، تفریق و تبیین می‌شود.

در مورد فضیلت و ارزش شب قدر روایات زیادى وجود دارد که ما به دو نمونه از آنها اشاره می‌کنیم:

از پیامبر اکرم(ص) روایت شده:

من احیا لیله القدر حول عنه العذا بالى السنه القابله؛

کسى که شب قدر را احیا بدارد عذاب تا سال آینده از او دفع می‌شود.

(بحارالانوار، ج 98، ص 145، روایه 3، باب 7)

از امام باقر(ع) روایت شده:

من احیا لیله القدر غفرت له ذنوبه عدد نجوم السمأ و مثاقیل الجبال و مکابیل البحار»؛ کسى که شب قدر را احیا بدارد گناهانش آمرزیده شود، هر چند گناهانش به عدد ستارگان آسمان و وزن کوه‌ها و مقدار آب دریاها باشد.

(همان، ج 98، ص 146، روایه 3، باب 7)

شب قدر کدام شب است؟

ابتدا باید گفت: شب قدر در ماه رمضان است تردیدی وجود ندارد چون خداوند می‌فرماید:

شَهْرُ رَمَضانَ اَلَّذِی اُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًی لِلْنّاسِ وَ بَیِناتِ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ

ماه رمضان ماهی که قرآن بعنوان راهنمای مردم و نشانه‌های هدایت و جداکننده حق از باطل در آن نازل شده است.

و در سوره قدر نیز می‌فرماید:

إِنا اَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْر 

ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم 

جمع میان این دو آیه شریفه به ما می‌گوید:

شب قدر در ماه رمضان است، ولی، در این که کدام شب از شب‌های ماه رمضان است؟ گفتگو بسیار است، و در این زمینه، تفسیرهای زیادی شده، از جمله: شب اول، شب هفدهم، شب نوزدهم، شب بیست و یکم، شب بیست‌وسوم، شب بیست‌وهفتم، و شب بیست‌ونهم. 

لذا در روایتی می‌خوانیم: در دهه آخر ماه مبارک، پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله) تمام شب‌ها را احیا می‌داشت و مشغول عبادت بود. 

همچنین از امام باقر(ع) درباره (انا انزلناه فى لیله مبارکه)، سؤال کردند حضرت فرمود:

نَعَم لیله القدر و هِیَ فى کُلَّ سَنَه فى شهرِ رمضان فى العَشرِ الاواخر؛

بله، این شب، شب قدر است و آن در هر سال در ماه رمضان و در دهه آخر آن است.

(فروع کافی، کلینی، ج 4، ص 158، باب فى لیله القدر)

اینکه کدام شب از شب‌های ماه رمضان، شب قدر است تفسیرهای زیادی شده است اما مشهور و معروف در روایات این است که شب قدر در دهه آخر ماه رمضان و شب 19، ۲۱ یا ۲۳ است.

در روایات شیعه آمده‌است که قدر یکی از سه شب ۱۹، ۲۱ یا ۲۳ در ماه رمضان است که احتمال شب بیست‌وسوم بیش‌تر است، در حالی که روایات اهل سنت بیشتر روی «شب بیست‌وهفتم» دور می زند. . در اصول کافی نیز آمده‌است که تقدیر در شب نوزدهم و ابرام در شب بیست و یکم و امضا در شب بیست و سوم است.

از محضر امام صادق (ع) شب قدر را پرسیدم:

فرمود: شب قدر را در میان شب ۲۱ و ۲۳ جست و جو کن.

ابو بصیر در محضر امام صادق (ع) به امام عرض کرد فدایت شوم آن شبی که امید رحمت و مغفرت و زیادی حسنات وجود دارد کدام شب است؟ 

فرمود: شب قدر، شب ۲۱ یا ۲۳ است.

راوی اصرار کرد کدام یک از این دو شب است و پرسید: اگر من نتوانم هر دو شب را عبادت کنم کدام یک را انتخاب نمایم؟

امام صادق (ع) در پاسخ فرمود: چه آسان است دو شب برای آنچه می‌خواهی.

(نورالثقلین، ج 5، ص 625، ح 58)

در روایتى، از امام صادق(علیه السلام) نیز نقل شده که فرمود: 

أَلتَّقْدِیْرُ فِى لَیْلَةِ الْقَدْرِ تِسْعَةُ عَشَرَ، وَ الْاِبْرامُ فِى لَیْلَةِ اِحْدى وَ عِشْرِیْنَ وَ الْاِمْضاءُ فِى لَیْلَةِ ثَلاثُ وَ عِشْرِیْنَ:

تقدیر مقدرات، در شب نوزدهم، تحکیم آن در شب بیست و یکم، و امضاء در شب بیست و سوم است.

(«نور الثقلین»، جلد 5، صفحه 626، حدیث 62)

• مخفی بودن شب قدر در میان شب‌های سال، یا در میان شب‌های ماه مبارک رمضان، برای این است که: مردم به همه این شب‌ها اهمیت دهند، همانگونه که خداوند: رضای خود را در میان انواع طاعات پنهان کرده، تا مردم به همه طاعات روی آورند غضبش را در میان معاصی پنهان کرده، تا از همه بپرهیزند، دوستانش را در میان مردم مخفی کرده، تا همه را احترام کنند اجابت را در میان دعاها پنهان کرده، تا به همه دعاها روی آورند اسم اعظم را در میان اسمائش مخفی ساخته، تا همه را بزرگ دارند و وقت مرگ را مخفی ساخته، تا در همه حال آماده باشند و این، فلسفه مناسبی به نظر می‌رسد.

منبع: بیتوته