موافقت طالبان با «راستی‌آزمایی» کم‌آبی توسط کارشناسان ایرانی

نماینده رئیس جمهور ایران در امور افغانستان تاکید کرده که حقابه در چارچوب معاهده باید تامین شود.

به گزارش شفقنا حسن کاظمی قمی با یادآوری اظهارات طالبان در مورد کم‌آبی گفت: «این را باید راستی آزمایی کنیم، الان قبول کردند که متخصصان ببینند.»

او در مصاحبه‌ای که متن آن روز شنبه ۲۷ خردادماه منتشر شده گفت: حقابه با جدیت پیگیری می‌شود.

به گفته حسن کاظمی قمی، موافقت‌هایی صورت گرفته که «متخصصان ما بروند منطقه را ببینند» تا زمینه‌سازی برای رهایی آب شود.

به گزارش صدا و سیما بخش هایی از گفت و گوی کاظمی قمی را در ادامه می خوانید:

در موضوع حقابه هیرمند به نظرم باید از چند منظر به آن نگاه کرد، اولین منظر اینکه آیا حکمرانان امروز در افغانستان خودشان را پایبند به این معاهده می‌دانند یا خیر، از نگاه حکمرانان امروز در افغانستان می‌گویند این یک معاهده بین المللی و معاهده‌ای است که برای ما الزام اور است و تغییر نظام‌ها موجب از بین رفتن معاهدات نخواهد شد، چه به صورت کتبی در یادداشت‌های رسمی و چه به صورت گفتگو و مذاکرات، همه مسئولان امروز در کابل صحه می‌گذارند بر خود معاهده و الزام و پایبندی به اجرای این معاهده، پس از نظر حقوقی مشکلی وجود ندارد و آن‌ها پایبندی خودشان را اعلام کردند حتی در کنفرانس‌های مطبوعاتی و مصاحبه‌هایی که داشتند غیر از آن یادداشت‌های رسمی که به ما دادند و اعلام کردند در افکار عمومی هم این مسئله مطرح شدهاست.

مسئله دوم این است که آیا الان آن‌ها می‌خواهند اگر می‌گویند ما پایبند به این معاهده هستیم بر این هم تاکید دارند، در طول نزدیک به دو سال حکمرانی ما چندین اجلاس آب را بین دو کشور برگزار کردیم و طرف افغانی اعلام کرده که ما پایبند هستیم و کمیساریا را هم تشکیل و گام‌های رو به جلو را هم داشته ایم.

 نکته سوم این است که میزان آبی که امروز در افغانستان وجود دارد این میزان آیا جوابگوی انجام آن معاهده است یا خیر، بر اساس این معاهده باید در سال‌های نرمال آبی باید ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب وارد کشورمان شود، در معاهده هم آمده که اگر اعلام شد امسال سال عادی آبی نیست در چارچوب معاهده بند پنجم اعلام می‌کند که اگر طرف ایران نسبت به این موضوع نکته داشت که اطلاعاتی که داده می‌شود مثلا ما باید این را بیاییم و بر اساس معاهده بازدید انجام دهیم، در خود معاهده آمده که ایستگاه سنجش آب که بالای سد کجکی است، عمده آبی که وجود دارد در سد کجکی است که فاصله آن تا مرز ایران ۷۸۰ کیلومتر است، در این موضوع هم امروز حکمرانان هیچ بحثی ندارند و در یادداشت رسمی اخیر هم بر این نکته تاکید کردند که یک مشکلی پیش آمده بود برای ایستگاه سنجش آب حل شده و مراحل آزمایشی آن انجام شده، یعنی رسیده به این که می‌توانند اطلاعات دهند، اگر از طرف ایران نکته‌ای وجود دارد کارشناسان ما می‌توانند بروند، روی این مسئله نکته اختلافی وجود ندارد.

دو نکته دیگر قابل توجه است یک مسئله اینکه در طول چند سال اخیر سدی زده شده به نام سد کمال خان، در چارچوب معاهده گفته می‌شود در قسمت بالادستی هر نوع اقدامی از لحاظ تاسیسات بخواهد انجام شود باید اطلاع داده شود، این ساخت صورت گرفته از سال ۱۳۹۰ شروع و حدود دو سال قبل که قبل از اینکه طالبان به حکومت برسند افتتاح شد، این سد آن چیزی که در سال گذشته نشان داد سیلاب عظیمی که آمد این سد آب را به مسیر انحرافی برد یعنی به گونه‌ای تعبیه شده است که با توجه به ظرفیتی که خود سد دارد این سد ظرفیت ۵۲ میلیون متر مکعب است طبیعتاً اگر آب در پشت سد باشد و رها سازی صورت گیرد آب چندانی به ایران نمی‌آید، آن آبی که مهم است آبی است که پشت سد کجکی یا سیلاب هاست.

 اگر قرار باشد بیاید باید چند صد میلیون متر مکعب آب بیاید که بخشی از آن وارد کشورمان شود، پس میزان ذخیره سد کمال خان که ۵۲ میلیون متر مکعب است وقتی سیلاب می‌آید اگر دریچه هایش کاملاً باز باشد، مسئله سدی که ساخته شده در طول ده سال ساخته شد، سال گذشته ما دیدیم که به دلیل اینکه دریچه‌های سد اشکالاتی داشت.

سال گذشته استثنایی بود که حجم سیلابی که آمده از افغانستان حتی در پاکستان بخش عظیمی از خاک پاکستان زیر سیلاب رفت و حجم زیادی از مردم متاسفانه از بین رفتند، این سد پس می‌گوییم سد انحرافی، اقداماتی که سال گذشته مقامات طالبان انجام دادند و به ما اعلام کردند این بود که آمدیم مسیر انحرافی را خاکریز ایجاد کردیم برای اینکه مانع شود اگر آبی آمد برود به سمت منطقه گودزره یا شوره زار، این یکی از اقدامات بود، تعمیر و بازسازی که صورت گرفت و تسطیح زمین جلوی دریچه‌ها که نسبت به خود دریچه از یک ارتفاع بالاتری برخوردار است که حدود ۱۳ کیلومتر لایروبی کردند.

 نکته دیگر مسئله تغییرات اکوسیستم در افغانستان در طی ۱۵ تا ۱۶ سال صورت گرفته، اینکه تالاب‌های هامون صابری، تالاب هیرمند خشک و دچار کم ابی شد نتیجه یکی دو سال اخیر نیست، مسیر ۱۵ تا ۱۶ سال که ما با سال‌های بی آبی یا کم آبی مواجه بودیم، این هم در منطقه سیستان اثر گذاشته است، بحثی که امروز وجود دارد و با جدیت دنبال می‌شود این معاهده‌ای است که ما مکلف به پیگیری هستیم، این آب باید رها شود.

 آن چیزی که تا الان گفته می‌شود امسال ما با کم آبی مواجه هستیم، صحبتی از طرف ماست به اینکه میزانی که ماهواره‌ها نشان می‌دهند آب به اندازه کافی وجود دارد، طرف افغان اعلام می‌کند که بخشی از این سد به دلیل اینکه در طی ۶۰ سال که عمر سد است رسوبات گرفته در نتیجه ماهواره نشان می‌دهد، بر اساس معاهده بند ۵ می‌گوید طرف ایران می‌تواند ببیند این چیزی است که مقامات طالبان هم اعلام کردند که ما موافقت داریم.

 این را از این جهت توضیح دادم که فضا به سمتی حرکت می‌کند که اگر ان شاءالله آبی باشد این آب بیاید و این جزو حقوق مردم ماست و طالبان هم گفته اند ما قبول داریم، در دو سال اخیر مشکلی که امروز مردم عزیز سیستان و زابلی ما دارند که به حق هم است، ما وظیفه داریم به این که چه در اجرای معاهده و سایر اقدامات که ما بتوانیم آب پایدار را در منطقه ایجاد کنیم این مشکلی که امروز است من دیدم که متوجه اهالی زابل و هیرمند هم است، اما اتفاق خوبی که وجود دارد این است که معمولاً غیر از آبی که پشت سد است ذوب شدن برف هاست که می‌آید بر میزان آب می‌افزاید و طبیعتاً باید رها سازی صورت گیرد.

موافقت‌هایی که الان صورت گرفته ما بتوانیم و متخصصان ما بروند منطقه را ببینند و زمینه ساز شود برای اینکه ان شاءالله این آب رها شود، خواهشم این است که امروز سیستان دچار مشکل است.

 بنده چند شب قبل با معتمدان زابل، نمایندگان مجلس شورای اسلامی که نماینده آن منطقه هستند دیدار مفصلی داشتیم، بنده و وزیر امور خارجه بود که ما دغدغه‌ها را شنیدیم و هم توضیحاتی که ما دادیم، راهکار‌هایی که می‌تواند مقوم دیپلماسی باشد، جلسه خیلی خوبی هم بود یعنی به هر حال این نیست که امروز خدای ناکرده دولت جمهوری اسلامی ایران نسبت به این مسئله غافل باشد.

 ما باید تلاشمان را مضاعف هستیم و علاوه بر اینکه وظیفه دارم در افغانستان دنبال این باشم که حقابه در چارچوب معاهده تامین شود، نسبت به آب پایدار در منطقه باید تلاش‌های دیگری هم صورت گیرد که آن بر عهده دستگاه‌های دیگر است که باید کار مکملی انجام شود که نگرانی‌ها برطرف شود، منطقه‌ای که بسیار حاصلخیز است و امروز تبدیل شده به یک تلی از خاک و تغییر اکوسیستم و فاجعه زیست محیطی ایجاد شده که بتواند ان شاءالله تبدیل به یک فضای خرم شود.

غیر از مسئله مردم این بحران زیست محیطی است که ایجاد شده طبیعتا، این موضوع، موضوع ایران و افغانستان نیست، مسائل زیست محیطی موضوعی است که جامعه بین الملل هم با حساسیت به آن توجه می‌کند. در افغانستان اینکه به دنبال مدیریت آب هستند اقدامات فیزیکی را انجام می‌دهند ما باید دیپلماسی آب را در خصوص افغانستان خارج از اینکه این معاهده باید با قدرت انجام شود، اما باید در موضوع آب که مربوط به افغانستان و ایران است ما هم باید یک طرح دیپلماسی فعال و جامع را داشته باشیم که بتوانیم نگرانی را حل کنیم.

سال گذشته خلاف آنچه که گفتند آب به هدر رفت و اعلام می‌کردند که این موضوعی بود که کارشناسان و متخصصان به ما گفتند که این اتفاق نمی‌افتد، اما اتفاق افتاد، متعاقب آن آمدند یک مجموعه اقدامات مهندسی را انجام دادند، برای سال جاری می‌گویند که مشکل در کم آبی است و می‌گوییم این را باید راستی آزمایی کنیم، الان قبول کردند که متخصصان ببینند این خودش به عنوان یک گام خوب است.

این یکی از ملاک‌های قضاوت خواهد بود که می‌گویند معاهده را قبول داریم که به این موضوع اشاره شده که این‌ها گفتند ما قبول داریم، الان این در یک فضای خیلی آرام است، نیازی نداریم بگوییم فضای متشنج است، ما هم به مسئولین افغانستان گفته ایم  که شرایطی که امروز وجود دارد در داخل کشور مسئله این نیست که مشکل برای مردم سیستان فقط است، طبیعی است ما برای مردم سرزمینمان باید تلاش کنیم.

 اما این وضعیت حتی متوجه خود اهالی نیمروز هم خواهد شدبه همین خاطر آن چیزی که در طراحی جمهوری اسلامی می‌آید ما بتوانیم منطقه‌ای که تبدیل می‌شود به یک محیطی که فاجعه آمیز از لحاظ زیست محیطی است می‌توانیم با یک اقدام مشترک در موضوع حوزه کشاورزی یعنی طرح جامع حوزه کشاورزی را که هر دو مردم در منطقه نفع ببرند.

این یکی از موضوعاتی است که دنبال می‌کنیم، برای اینکه بشود آب را خوب مهار کرد و به صورت بهینه استفاده کرد، در خود افغانستان هم امروز استفاده بهینه از آب نمی‌شود، به این علت که مسیر طولانی که می‌آید بخش زیادی از آب ته نشین می‌شود یا مورد تبخیر قرار می‌گیرد به دلیل اینکه منطقه جنوب گرم است و آب تبخیر می‌شود که برای این هم ما اعلام آمادگی را کرده ایم که بشود از میزان آبی که امروز می‌آید حداکثر استفاده را انجام داد، ما در طرح جامع منطقه را باید کشاورزی کنیم که در دستور کار است.

بنده در اظهار نظر قبلیم زمان یک ماه را گفته ام که ۱۵ روز می‌گذرد، انشاءالله تا هیئت‌های ما بروند قبل از این مسئله باید اتفاق بیفتد.

اینکه به صورت موقت ابرسانی صورت گیرد یکی از موضوعاتی است که در دستور کار است، اما این‌ها مسائل کوتاه مدت مقطعی است واقعیت این است که باید بر روی مسئله آب پایدار باید تلاش صورت گیرد، الان آن چیزی که در دولت وصل بوده که الان در استان برای کوتاه مدت باید این مسئله تامین آب صورت گیرد، موضوعی است که دنبال می‌شود.

 اما مسئله راه حل اساسی نیست، مقطعی است برای اینکه ما از بحران خارج شویم. انشاءالله امیدوار هستیم تلاشی که آن طرف صورت می‌گیرد و هم طرح‌هایی که موجب ایجاد آب پایدار در منطقه شود چیزی است که الان آقای رئیس جمهور هم به آن اشاره کردند.

 در مسئله آب طرح‌هایی که امروز در افغانستان دنبال می شود بحث فقط هیرمند نیست، امروز در شمال افغانستان کانالی می‌زنند به نام قوچ تپه که بخش قابل توجهی از آب دریا به مسیر می‌آید، این طرح‌ها مربوط به زمان دوره داود خان است یعنی از آن زمان طرح‌ها را طراحی کرده بودند که اجرا کنند، اما به دلیل اینکه این دو دوره اشغالگری را ما شاهد بودیم.

 اما هر دولتی که آمده مصمم بوده که این کار انجام می‌شود، به همین خاطر هم ما به عنوان یک کشور همسایه‌ای که افغانستان در موضوع آب حل شود و بالا دست حساب شود باید یک فکر اساسی را برای تامین آب کشور انجام شود، خارج از اینکه معاهداتی داریم و باید صد درصد عملی شود و ما هم وظیفه داریم آن‌ها را اجرایی کنیم.

ما فارغ از اینکه دو کشور همسایه هستیم با یک مرز طولانی مشترک، و دارای مشترکات دینی و مذهبی یک رابطه و کهن تاریخ بین دولت، حوزه تمدنی، از منظر اقتصاد و تجارت افغانستان یک بازار تجارت خوب در حوزه صادرات ماست، به عنوان یک بازار باید بر رویش حساب کنیم و توجه کنیم و ساختار‌ها و قوانین متناسب با توسعه روابط تجاری و اقتصادیی را باید ایجاد کنیم.

در بین کشور‌هایی که ما صادر می‌کنیم جزو کشور‌های اول است، در طی سال گذشته میزان روابط تجاری دو کشور عدد ۱/۸ میلیارد دلار بود، در حالی که افغانستان بیش از ۷۰ درصد درآمدهایش که عمدتاً درآمد‌های خارجی بود از بین رفت، اما ما در بین کشور‌ها رقم اول را داریم، در مسئله تجارت غفلت نکردیم پس به عنوان یک بازار نه اینکه حفظ کنیم باید تقویت و توسعه دهیم.

 مسئله دوم افغانستان می‌تواند به عنوان یک اقتصاد مکمل برای ما عمل کند به این معنا که افغانستان دارای ذخایر و معادن بزرگی است، در حوزه کشاورزی هم همینطور از لحاظ سرزمینی و آبی بسیار غنی است، امروز کشورمان در زمینه صنعت فولاد می‌خواهد در سال ۱۴۰۴ پنجاه و پنج میلیون تن فولاد تولید کند نیازمند به سنگ آهن است، که افغانستان بهترین معادن سنگ و آهن را دارد در طول بیش از چهار دهه جنگ و اشغالگری بوده و می‌بینید اقتصاد افغانستان امروز ویرانه شده، فرض کنید در حوزه کشاورزی به هر حال کشور ما اگر چه این چیز خوبی نیست در جهت تامین کالا‌های اساسی مجبور هستیم بخشی از نیازمند‌های کشور را از خارج وارد کنیم، از استرالیا تا برزیل اگر ما شرایطی را فراهم کنیم می‌گوییم مثلا ما خرید تضمینی ۵ میلیون تن محصولاتی است که نیاز داریم.

یکی از حوزه‌هایی که ما سرمایه گذاری می‌کنیم در مسئله کریدور‌های حمل و نقل شمال به جنوب، شمال به جنوب مسئله احیای چابهار اینکه ما بتوانیم از کشور‌های شرقی یا از جنوب و غرب بتوانیم از مسیر بندرس عباس یا چابهار به سمت آسیای مرکزی مانند روسیه و چین، امروز ما موقعیت ژئوپولتیک بسیار ممتازتر شده است، بعد از بحران اوکراین روابطی که بین روسیه و اروپا به جود آمد این موجب شد بخش زیادی از ترانزیتی که از مسیر خاک روسیه صورت می‌گرفت متوقف شد، یعنی بر میزان حجم ترانزیت کالا در منطقه ما در سال ۲۰۰ میلیون تن اضافه شد.

 امروز یکی از برنامه‌های خوب ما این است که بتوانیم چابهار را سرمایه گذاری کنیم و قوی کنیم، ریلی که امروز از چابهار به سمت زاهدان، آسیای مرکزی می‌تواند یک فلش به داخل افغانستان و بعد به چین برود، پس از افغانستان باید از این ظرفیت به عنوان یک ظرفیت مکمل در چارچوب طرح منطقه‌ای استفاده کرد، این مسئله فوق العاده مهم است در همین فضایی که امروز در افغانستان با آن مواجهیم در موضوع همکاری‌های تجاری و اقتصادی و استفاده از موقعیت‌های دو کشور استفاده کنیم ما نباید مسئله اقتصاد را به مسائل دیگر گره بزنیم.

 طبیعتاً اقتصاد نیازمند به امنیت و ثبات سیاسی است، این‌ها را می‌دانیم و باید به آن توجه کنیم، اما نمی‌خواهیم با رعایت ملاحظات در موضوع روابط تجاری و اقتصادی غفلتی صورت گیرد این برای کشورمان دارای منفعت است یعنی ما نمی‌توانیم به اینکه بگوییم شما در شرایط سیاسی تثبیت شده‌ای را مثلا وجود ندارد. پس روابط تجاری نداشته باشیم، این تحریمی است.

 در موضوع کشاورزی یکی از مسائلی که ما به صورت جدی دنبال می‌کنیم ورود به حوزه همکاری‌های اقتصادی است، اگر بتوانیم یک مشترک ازاد ایجاد کنیم، که منطقه بتواند مرز ما را اقتصادی کند، امنیت مرد از مسیر اقتصاد است اگر مرز را اقتصادی کردیم به این معنی است که انگیزه برای قاچاق کم می‌شود.

 افغانستان می‌تواند فارغ از اینکه امروز بگوییم نیازمند است و اینطور کشور نیازمند است ما کمک کنیم خیر ما امروز باید طراحی کنیم در حوزه همکاری‌های تجاری و اقتصادی، خود همکاری اقتصادی و تجاری فقط نفع اقتصادی برای دو کشور ندارد، به ثبات و امنیت کمک می‌کند، از همه مهم اینکه به میزانی که اقتصاد در آنجا قوی شود باعث ماندگاری مردم در داخل خود سرزمینشان می‌شوند، بخشی از اینکه شما می‌بینید افغانستان دارای مهاجراست به دلیل مشکلات معیشتی است به غیر از مسایل سیاسی و امنیتی که آن‌ها هم یکی از مولفه‌هایی است که باعث مهاجر از افغانستان به کشور‌های دیگر شود، موضوع اقتصاد موضوع مهمی است خیلی‌ها می‌آیند خارج از افغانستان به دلیل اینکه شرایط اقتصادی شان خوب نیست، ایران با توجه به راهبردی که دارد نگاه اسلامی، اخلاقی انسانی، بخش زیادی از مردم افغانستان در داخل کشور هستند و عدد قابل توجهی هم اشتغال، البته این‌ها نقش مثبت دارند سعی می‌کنند در مسئله اقتصاد کشورمان یعنی به میزانی که خدمات می‌دهند این را باید اذعان کرد، در نتیجه ازا ین منظر هم مهم است که ما ورودمان به حوزه همکاری‌های اقتصادی و تجاری می‌تواند به ثبات و امنیت انجا کمک کند، تروریسم از فقط استفاده می‌کند اقتصاد هر چقدر امسال بهبود پیدا کرد دلیل بر این نمی‌شود آن کسی که مجبور است به خاطر معاش، جذب یک گروهی شود که با اعتقاداتش همخوانی ندارد، اما مجبور می‌شود، افغانستان هم یک سرزمین بکری است، همیشه می‌گویند دارای معادن و ذخایر است، اما هیچ وقت اشتباه نشده به خاطر اینکه اشغالگران آمدند نگذاشتند که احیا شود یکی از جنابت‌های امریکایی‌ها ۲۰ سال اشغالگری کردند و وقتی از کشور طراحی شده شاید میزان برق کشور ۳۰۰ مگاوات است. خوشبختانه در مذاکرات اقتصادی که با مقامات افغانستان داشتیم، علاقمندی و آمادگی شان برای همکاری خوب است و یک ملاحظه اساسی و خوب داریم این است که پیشانی کار تجارت و اقتصاد را ما بخش خصوصی می‌خواهیم نقش محوری ایفا کند، اما با یک ملاحظه اساسی در کار تجارت و اقتصاد را نقش محوری ایجاد کند امروز افغانستان می‌تواند در سرمایه گذاری در داخل ایران یا در حوزه مشترک مثلا مرز‌های مشترک ما می‌تواند عدد خوبی را وارد کشور کند.

فرض کنید شما امروز سرمایه‌ای که می‌آید با نرخ نیمایی محاسبه کنیم، هر آدم عاقلی نمی‌آید در اینجا باید نرخ را متناسب با میزان ارزشی که دارد کنیم، خوشبختانه در گفتگوی‌هایی که با وزیر اقتصاد، وزارت اقتصاد با بانک مرکزی، الان کارگروهی هم تمام شده به اینکه در این دو سه روزه باید ابلاغ شود، برای ما مهم است، اما اسفبار است، نمی‌شود ما به عنوان یک کشور همسایه هستیم، کارآفرینان افغانی ، سرمایه داران افغانی می‌گویند ما دارای فرهنگ مشترک و زبان مشترک داریم ما علاقمند به سرمایه گذاری در ایران هستیم بعد حجم زیادی از سرمایه‌ها به کشور‌های دور دست بروند.

 این را با اطمینان می‌خواهم بگویم بسیاری از سرمایه داران افغانی علاقمند هستند به جذب سرمایه گذاری در داخل کشورمان، بعضی از آن‌ها می‌گویند ما یک احساس تکلیفی داریم به اینکه جمهوری اسلامی ایران به امروز که مهمان نوازی می‌کند چه دولت و چه مردم، حجم زیادی از مردم افغانستان را در داخل خودش به عنوان مهمان آمده اند و مهمان نوازی می‌کند برای ما واجب است به اینکه اگر سرمایه داریم ببریم المان می‌آوریم ایران، ما باید در حوزه قوانین روان‌سازی کنیم، در مسائل مربوط به اقامت و مالکیت مشکلاتی وجود دارد، خوشبختانه امروز اراده برای حل این‌ها جدی است.

 بحثی هم که رئیس جمهور برای اینکه ما سازمان ملی مهاجرت شکل دهیم و وزیر کشور که واقعا اهتمام جدی دارند به اینکه ما بتوانیم ساماندهی کنیم سازمان‌دهی کنیم این طرح در مجلس شورای اسلامی مورد گفتگو و مذاکره است و بتوانیم در حوزه مهاجر و مهاجرت و هدف گذاری‌ها و راهبرد‌های عملیاتی را به گونه‌ای کنیم که نه فقط خدمات داده شود بلکه فرصت‌هایی را ایجاد کند که از این فرصت‌ها استفاده کنیم.