چالش‌های نخست‌وزیر جدید عراق چیست؟/ احتمال بروز تنش در کابینه جدید

به گزارش نامه نیوز، از ابتدای سقوط صدام در سال 2003 تاکنون سه انتخابات پارلمانی در عراق برگزار شده است و افراد و گروه‌های مختلفی از آن زمان در پست‌های مختلف سیاسی قرارگرفته‌اند، اما حالا حیدر عبادی تمام افرادی که از 10 سال پیش در این مناصب حضور داشته را در کابینه خود جمع کرده است. ایاد علاوی و نوری مالکی که در انتخابات قبلی رقابت تنگاتنگی با یکدیگر دارند این بار در کنار هم عبادی را یاری می‌رسانند. ابراهیم جعفری شیعه، اسامه نجیفی سنی، صالح مطلک منشعب شده از العراقیه علاوی، عادل عبدالمهدی شیعه، هوشیار زیباری کرد و ... کسانی هستند که حضورشان در کنار یکدیگر و در یک کابینه چندان محتمل به نظر نمی‌رسید، اما عبادی و معصوم نشان داده‌اند که این توان را داشته‌اند همه آن‌ها را حول یک محور جمع کنند. سیامک کاکایی، کارشناس مسائل عراق معتقد است هر چند هنر نخست‌وزیر عراق ستودنی است، اما این قصه یک وجه دیگر هم دارد که می‌تواند نگران کننده باشد و آن این است که آیا جمیع اضداد می‌توانند در کنار یکدیگر فعالیت کنند یا خیر؟ کابینه دولت عراق پس از مدت‌ها رایزنی و گمانه‌زنی تشکیل شد. کابینه‌ای که به نظر می‌رسد عموم گروه‌های سیاسی و شخصیت‌های ذی‌نفوذ در آن حاضر هستند. این کابینه را چطور می‌بینید؟ یک کارشناس مسائل عراق دربارۀ کابینۀ جدید عراق می‌گوید: ممکن است چینش کابینه بر اساس اهداف مردان سیاسی مختلف به اجماع آن‌ها در حکومت‌داری منتهی نشود. اگر چنین وضعیتی پدیدار گردد که البته عوامل بیرونی در آن بی‌تأثیر نخواهد بود، ممکن است دولت عبادی به دولتی شکننده تبدیل شود. دولت حیدر العبادی یکی از بدیع‌ترین دولت‌های پس از سرنگونی رژیم صدام است که در آن عمده مردان سیاسی عراق اجتماع دارند. از نوری المالکی و اسامه نجیفی گرفته تا ایاد علاوی و صالح المطلک و ابراهیم الجعفری و عادل عبدالمهدی و هوشیار زیباری و حسین شهرستانی و احمد چلپی که در کابینه فراگیر حیدر العبادی هستند و این خود می‌تواند نشانه‌ای از یک هنر سیاسی و توان گفتگوی ملی العبادی برای ایجاد اجماع میان گروه‌ها و رهبران و شخصیت‌های عراقی باشد. اما در نگاه نخست این پرسش مطرح است که آیا اجتماع مردان کارکشته سیاسی عراق در دولت حیدر العبادی به فرو نشاندن اصطکاک و تنش های سیاسی و مطالبات قومی در این کشور کمک خواهد کرد؟ شاید حضور این تعداد شخصیت برجسته سیاسی عراق در دولت جدید این کشور نشانه‌ای از تعامل و عقلانیت سیاسی گروه‌های عراقی برای برون‌رفت از بحران این کشور باشد. به ویژه که عراق در سال‌های اخیر دست‌خوش کشمکش‌های بی‌فرجام سیاسی و تشدید شرایط ناامنی بوده است که این وضعیت روان عراقی‌ها را خسته کرده است. اکنون اما عراق در شرایط جدیدی است و حلقه واصل خروج عراق از بحران‌های داخلی ایجاد اجماع ملی بوده است که بارها شخصیت‌های دینی نظیر آیت‌الله سیستانی بر آن تاکید کرده است. در ده سال گذشته شاید این کمترین و یا بی‌نظیر ترین شرایط سیاسی در عراق باشد که این تعداد منتقد و ناراضی سیاسی در چینشی کنار یک گرد آمده‌اند که خود نمادی از پازل سیاسی عراق است. این پرسش نیز در نگاه ناظران پدید آمده است که آیا رهبران عراقی به فرآیند گفتگو برای گذار عراق از شرایط موجود بازگشته‌اند یا آنکه شرایط کنونی ناامنی عراق تحت تأثیر فعالیت‌های داعش مقام‌های حکومتی و رهبران گروه‌ها را به کنار هم قرار گرفتن وادار کرده است؟ اگر چنین باشد باید انتظار داشت که پس از پدیداری یک دوره آرامش نسبی بار دیگر مطالبات سیاسی قومی و مذهبی سر باز بزند. به خصوص که در روزهای گذشته برخی جریانات نظیر کردها گفته‌اند که آن‌ها فرجه چندین ماهه به حیدر العبادی خواهند داد تا اختلافات بغداد و اربیل در زمینه بودجه، نفت، مناطق مورد مناقشه و مسئله پیش مرگ‌ها را حل کند. نگاه جریان‌های اهل سنت به این کابینه چگونه بوده است؟ حضور کسانی چون علاوی، مطلک و نجیفی در کابینه حیدر عبادی می‌تواند امیدها را به تقویت وحدت ملی و مشارکت فعالانه گروه‌های اهل سنت در سیاست و حکومت افزایش دهد. لیکن اظهارات چندی پیش کسانی چون ظافر الاعانی، صالح المطلک مبنی بر تأمین حقوق اهل سنت نگاه‌ها را به اعتماد احتمال برآمدن خواسته‌های برآمدن ناراضیان سنی معطوف داشته است. نسل جدید محصول شرایط جدی در محصول شرایط جدید در عراق است. در سال‌های اخیر نارضایتی جناح‌های اهل سنت بالا گرفته بود. کشمکش‌ها بین بغداد و منطقه کردستان پابرجاست و بخش عمده‌ای از عراق تحت تأثیر فعالیت‌های داعش قرار دارد و همچنین عوامل و بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی در روند سیاسی عراق نقش داشته‌اند. با توجه به این مسائل دولت جدید عراق با مشکلات بنیادینی چون جلب رضایت مندی گروه‌های اهل سنت که خود را در حاشیه قدرت می‌بینند و در بیرون عراق نیز از سوی سیاستمدارانی در ترکیه و عربستان سعودی نیز با چنین عباراتی مورد خطاب قرار می‌گیرند، مواجه است. به همین دلیل حیدر العبادی با جلب نظر کسانی چون اسامه نجیفی، ایاد علاوی صالح المطلک و دادن وزارتخانه‌هایی به برخی از جریان‌های اهل سنت ناراضی به دنبال ایجاد فضای گفتگو محور با آن‌ها است. لیکن روند تحولات عراق، موضع‌گیری بازیگرانی چون آمریکا، عربستان و ترکیه و همچنین تعامل میان جریان‌های سنی و کردها می‌تواند بر شرایط پیش رو و مطالبات اهل سنت و از جمله درخواست‌ها برای اقلیم سازی سنی تأثیرگذار باشد. ضرب‌المثلی است که می‌گوید دو پادشاه در یک اقلیم نمی‌گنجند. حضور این تعداد ژنرال سطح بالا از تمام گروه‌های سیاسی کشتی عراق را با شکست مواجه نمی‌کند؟ در این دولت کسانی در کنار یکدیگر قرارگرفته‌اند که تا دیروز با یکدیگر دشمنی جدی داشته‌اند. حضور این تعداد شخصیت کارآزموده سیاسی در دولت حیدر العبادی می‌تواند تأثیری دوسویه داشته باشد. اول مجموعه شخصیت‌هایی که خود هم در دوران حکومتشان با یکدیگر چالش و تنش سیاسی داشته‌اند. نظیر نوری مالکی - اسامه نجیفی، نوری مالکی - ایاد علاوی و مواردی از این دست. این احتمال می‌تواند مطرح باشد که این شخصیت‌ها و کسان دیگری چون جعفری و عبدالمهدی و زیباری در کنار هم بتوانند از تجربه سیاسی خود برای کمک دادن به عبادی به منظور گذر عراق به شرایط جدید استفاده کنند. تحقق چنین خواسته‌ای شرایط آرمان‌گرایانه ای است که در سال‌های اخیر به عنوان نیاز عراق مطرح بوده به ویژه که در سال‌های اخیر گردآوردن شخصیت‌های سیاسی با طیف‌های مختلف فکری در عراق خود به یک آرزو تبدیل شده بود و اکنون آن‌ها در قالب پیکره‌ای تحت عنوان دولت جمع شده‌اند. از سوی دیگر ممکن است چینش کابینه بر اساس اهداف مردان سیاسی مختلف به اجماع آن‌ها در حکومت‌داری منتهی نشود. اگر چنین وضعیتی پدیدار گردد که البته عوامل بیرونی در آن بی‌تأثیر نخواهد بود، ممکن است دولت عبادی به دولتی شکننده تبدیل شود به خصوص که در بدنه اجتماعی عراق نشانه‌هایی از فروخفتگی مطالبات از جمله از جانب کردها و اهل سنت دیده می‌شود. اما نقطه پیوند تمامی گروه‌های عراقی در دولت جدید تغییر در هرم قدرت است. اما این نکته محتمل است که آیا حیدر عبادی که هنر چینش مردان سیاسی را نشان داده است، می‌تواند از توان فکری این اجتماع بزرگ در مسیر وحدت ملی و مشارکت جمعی و اجماع ملی سوق دهد.

منبع: خبرآنلاین