مکمل های پروبیوتیک و نکاتی درباره انتخاب آنها

اخیرا پروبیوتیک ها توانسته اند به محبوبیت زیادی میان مردم دست یابند و به همین علت فروش مکمل های دارویی حاوی آنها بسیار بیشتر از گذشته شده است. اما پروبیوتیک چیست؟ فلور روده انسان متشکل از باکتری های مختلفی است که برخی از آنها به گوارش بهتر غذا کمک می کنند. شماری دیگر هم تولیدات پیچیده ای مانند ویتامین و آنتی بیوتیک دارند که برای سلامت کلی بدن مفید هستند. به چنین باکتری های سودمندی پروبیوتیک گفته می شود و منبع اصلی آنها لبنیات و میوه ها به شمار می روند.

آشنایی با مفهوم پروبیوتیک

روده شما از بدو تولد حاوی باکتری هایی است که تحت فرآیندی به نام کلونیزاسیون قرار می گیرند. بسیاری از این باکتری ها در گروه "مفید یا دوست" طبقه بندی می شوند و عملکردهای مختلفی از جمله تبدیل فیبر به اسیدهای چرب زنجیره کوتاه، سنتز ویتامین های خاص و همینطور پشتیبانی از سیستم ایمنی بدن را انجام می دهند.

طبق مقاله ای که از طریق مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا قابل دسترسی است، مصرف مکمل های پروبیوتیکی به احتمال زیاد می تواند تعداد باکتری های مفید نام برده را افزایش دهد. بر اساس یک تعریف رسمی پروبیوتیک عبارت است از: میکروارگانیسم های زنده ای که تجویز آنها در مقادیر کافی و تنظیم شده، با مزایای سلامت محور برای میزبان همراه خواهد بود.

در مجموع پروبیوتیک ها را می توان به صورت مکمل و یا در قالب غذاهای تخمیری مانند کلم ترش، ماست و کفیر مصرف کرد. همچنین نباید این دسته از محصولات را با پری بیوتیک ها اشتباه گرفت. آنها انواعی از فیبرها هستند که به عنوان منبع غذایی برای باکتری های ساکن روده بزرگ استفاده می شوند.

هر پروبیوتیک، مزیتی اثبات شده

میکروبیوم یا فلور روده شامل طیف گسترده ای از باکتری های متنوع است و ترکیب دقیق آن از هر فرد به فرد دیگر کاملا منحصر به فرد خواهد بود. برای مثال روده بزرگ حاوی میلیاردها باکتری با بیش از 500 گونه مختلف است. امروزه مشخص شده که یک سری از پروبیوتیک ها از فواید سلامتی مهمی برخوردار هستند. در این میان می توان به سویه های بیفیدوباکتریوم، لاکتوباسیلوس و ساکارومایسس اشاره کرد. بسیاری از مکمل های پروبیوتیکی نیز ترکیبی از چندین سویه را به طور همزمان در خود جای داده اند که همین موضوع تاثیرگذاری آنها را بالا می برد.

تحقیقات نشان می دهند که برخی از سویه ها برای درمان یک سری از بیماری ها از سایرین موثرتر هستند. برای نمونه بعضی از آنها به درد کنترل مشکل اسهال می خورند و عده ای دیگر برای سندرم روده تحریک پذیر طراحی شده اند. علاوه بر این بسیار مهم است که پروبیوتیک ها به مقدار کافی و به طور اصولی مصرف شوند. پروبیوتیک ها معمولا به وسیله واحد تشکیل کلنی یا به اختصار CFU اندازه گیری می شوند. به طور کلی مشخص شده که دوزهای بالاتر بهترین نتیجه را به همراه دارند. همچنین بین خود پروبیوتیک ها نیز تفاوت هایی وجود دارد. برخی از آنها ممکن است در دوزهای 1 تا 2 میلیارد CFU در روز موثر باشند در حالی که شماری دیگر اثرات مطلوب را حداقل در دوزهای 20 میلیارد CFU به بالا نشان می دهند. گفتنی است که آسیب جدی به دنبال مصرف دوزهای بسیار بالا از پروبیوتیک ها دیده نشده است. با این حال از آنجایی که این دسته از فرآورده ها مقرون به صرفه نیستند و مزایای بیشتر در دوزهای بالاتر هم به اثبات نرسیده است، استفاده بی رویه از مکمل های پروبیوتیکی توصیه نمی شود.

در ادامه به برخی از مهم ترین و پر کاربردترین پروبیوتیک ها بر اساس عملکرد اختصاصی آنها در بدن انسان اشاره خواهیم کرد. آشنایی با نام این میکروارگانیسم ها به افراد کمک خواهد کرد تا حین خرید فرآورده های مرتبط از داروخانه ها، محصول مناسب شرایط خود را انتخاب کنند. تنها کافیست بسته بندی مکمل را بخوانید و نام پروبیوتیک درج شده روی آن را به دقت بررسی کنید.

کمک به رفع یبوست

یبوست با حرکات روده ای سخت، دفع دشوار و به دفعات کم تعریف می شود. حالت مزمن این اختلال میان افراد مسن و بزرگسالانی که در بستر بیماری هستند، شیوع بالاتری دارد. هرچند احتمال وقوع این عارضه در رده سنی کودکان هم وجود خواهد داشت. علاوه بر این ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر (IBS) گاها یبوست مداوم را به عنوان یکی از اصلی ترین علائم بیماری معرفی می کند.

با وجود آن که درمان های رایج شامل انواع ملین ها است، اما طی سال های اخیر تغییرات رژیم غذایی و استفاده از مکمل های پروبیوتیکی نیز مد نظر قرار گرفته و به جایگزینی محبوب تبدیل شده است.

به نظر می رسد که مکمل های پروبیوتیکی شامل سویه های زیر تاثیر مناسبی بر کاهش شدت یبوست داشته باشند:

- B. longum

- S. cerevisiae

- L. acidophilus

- L. reuteri

- L. plantarum

- L. rhamnosus

- B. animalis

کمک به رفع اسهال

اسهال نیز به صورت حرکات روده ای شل تا مایع که بیش از حد معمول رخ می دهند، تعریف می شود. این اختلال به طور معمول کوتاه مدت است اما می تواند حالت مزمن نیز به خود بگیرد. طبق یک بررسی گسترده روی 34 مطالعه مختلف که نتایج آن توسط انتشارات سیج به چاپ رسیده است، پروبیوتیک ها تا 34 درصد ریسک ابتلا به اسهال را کاهش می دهند.

از سویه های مفید در این زمینه عبارت اند:

- Lactobacillus rhamnosus GG

- Lactobacillus acidophilus

- Lactobacillus bulgaricus

از سویه های موثر بر کاهش وزن

- Lactobacillus gasseri

-Lactobacillus rhamnosus

- Bifidobacterium lactis

از سویه های موثر بر سلامت سیستم مغزی

- Bifidobacterium longum

- Bifidobacterium breve

- Bifidobacterium infantis

- Lactobacillus helveticus

- Lactobacillus rhamnosus

از سویه های موثر بر سلامت سیستم قلبی- عروقی

- Lactobacillus acidophilus

- Bifidobacterium longum

- Lactobacillus reuteri

از سویه های موثر بر تقویت سیستم ایمنی

- Lactobacillus crispatus

- Lactobacillus gasseri

- Bifidobacterium bifidum

- Bifidobacterium longum

از سویه های موثر بر سندرم روده تحریک پذیر

- سویه های لاکتوباسیلوس

- سویه های بیفیدوباکتریوم

- سویه های استرپتوکوکوس